Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen

De gemeente heeft de openbare ruimte in beheer. In die ruimte vindt een groot aantal activiteiten plaats, zoals wonen, werken en recreëren. Voor die activiteiten bestaat de openbare ruimte uit een aantal kapitaalgoederen op gebied van infrastructuur (wegen, water, riolering, kunstwerken), voorzieningen (groen, verlichting, sportfaciliteiten) en gebouwen. Al deze kapitaalgoederen dienen onderhouden te worden. Gezien de duurzaamheid van de kapitaalgoederen is dat een taak die continu budgettaire middelen vergt. Doel van deze paragraaf is om daar inzicht in te geven en het kader te schetsen voor zes hoofdonderwerpen: integraal beleid openbare ruimte (o.a. wegen, groen, kunstwerken en meubilair), riolering, baggeren, sportvelden, begraafplaatsen en gebouwen.

Integraal beheer openbare ruimte

Het model Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) vormt de basis van het integrale gemeentelijk beleid voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Het model gaat in de basis uit van het bekende onderstaande model waarbij aan drie verschillende knoppen wordt gedraaid. Alle drie houden direct verband met elkaar, dus draai je aan een ervan dan bewegen de andere twee mee.

Om de knop Kwaliteit te definiëren wordt gebruikgemaakt van de landelijke richtlijnen van het CROW. De Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van het CROW beschrijft, met zogenoemde Beeldmeetlatten, verschillende onderhoudsniveaus voor objecten in de openbare ruimte. Om de beeldkwaliteit helder te beschrijven, is gekozen voor vijf onderhoudsniveaus. De vijf niveaus variëren van zeer hoog (A+) tot zeer laag (D). Deze beeldmeetlatten zijn onder te verdelen in de thema’s:

• Schoon: het gaat er hierbij om of de openbare ruimte schoon en netjes is.
• Heel en veilig: het gaat er hierbij om of er schades in de openbare ruimte aanwezig zijn. Deze schades kunnen invloed hebben op de uitstraling (heel) en/of de bruikbaarheid (veilig) van de openbare ruimte.

Na de Strategische Heroriëntatie uit 2020 is het IBOR-beleid niet meer van toepassing en is teruggevallen op de wettelijke zorgplicht. Hiermee is het enige kader voor het beheer en onderhoud dat de veiligheid voor gebruikers van de openbare ruimte niet onnodig in het geding komt. Het IBOR-model, met de CROW-beeldmeetlatten, wordt nog wel ingezet voor de structurele metingen van de kwaliteit van de openbare ruimte. 

In 2024 wordt gewerkt met de volgende beleidsplannen:

• Beleidsplan Gemeentelijk Water en Klimaatbestendig (GWK)
• Groenblauw Omgevingsplan Woerden
• AVOI en Handboek Kabels & Leidingen
• Handboek Inrichting Openbare Ruimte Woerden (HIOR)
• Baggerplan 2022
• Meerjaren onderhoudsplan gemeentelijke gebouwen (MOP)
• Beleidsplan Sport, spelen en bewegen
• Bomenverordening 
• Ecologisch Actieplan

Startnotitie Herijking Openbare Ruimte

In 2023 is het programma Herijking Openbare Ruimte aangekondigd en gestart. Het programma heeft als doel om te komen tot een visie op de openbare ruimte. Na de startnotitie is een begin gemaakt met het evalueren van het beleid om te komen tot een Keuzeknoppendocument. Het eindresultaat moet zichtbaar worden middels nieuwe Beheerplannen. In 2024 wordt dit programma voortgezet. 

De kwaliteitsniveaus (geldend na de Strategische Heroriëntatie, d.w.z. niveau 'wettelijke zorgplicht') zijn in financiële zin vertaald in de begroting (zie ook programma 2). De hierna volgende tabel geeft weer wat de budgetten zijn voor onderhoud (interne uren en derden), overig (kapitaallasten, belastingen etc.) en voor vervanging en reconstructie. De vervangings- en reconstructiemaatregelen worden daarbij gedeeltelijk via investeringen gefinancierd. Daarnaast zijn investeringen opgenomen die worden afgeschreven. In de tweede kolom staan de investeringen 2024. 

In totaal beheert gemeente Woerden een areaal met een vervangingswaarde van meer dan 500 miljoen euro. Vervangingswaarde is, net als bij een auto, de actuele waarde van het object als dit nieuw aangeschaft zou moeten worden. In de onderstaande tabellen zijn de totale hoeveelheden van het areaal gegeven. Hierbij wordt per onderdeel de vervangingswaarde getoond. Aantallen en waarde bepaald d.d. november 2022 (actuele cijfers volgen in updates over de openbare ruimte).

Wegen

 Groen 

Onderdeel	Hoeveelheid	eenheid	Vervangingswaarde
Bomen	30.000	stuks	€ 20 mln
Beplanting	670.000	m2	€ 10 mln
Gras	2.435.000	m2	€ 3,5 mln
Totale vervangingswaarde			€ 33,5 mln

Civiele kunstwerken 

Onderdeel	Hoeveelheid	eenheid	Vervangingswaarde
Fiets- voetgangersbruggen	173	stuks	€ 14,5 mln
Vaste verkeersbruggen (alle verkeer)	100	stuks	€ 22 mln
Beweegbare bruggen (alle verkeer)	5	stuks	€ 16 mln
Damwandconstructies hout	17.000	m	€ 10 mln
Damwandconstructies kunststof	14.000	m	€ 11 mln
Damwandconstructies beton en staal	7.000	m	€ 15 mln
Kademuren	2.500	m	€ 7 mln
Onderdoorgangen (alle verkeer)	5	stuks	onbekend
Fietstunnels	3	stuks	€ 4 mln
Steigers	92	stuks	€ 1 mln
Afmeervoorzieningen	ca. 750	stuks	€ 0,5 mln
Pontje	1	stuks	€ 0,5 mln
Geluidsschermen	600	m	€ 0,5 mln
Wegfundering De Kanis	1	stuks	€ 10 mln
Totale vervangingswaarde			€ 112 mln

Diverse meubilair

Onderdeel	Hoeveelheid	Eenheid	Vervangingswaarde
Verkeerspalen	5.800	stuks	€ 0,5 mln
Verkeersborden	9.100	stuks	€ 0,5 mln
Hekwerken	31.500	stuks	€ 1 mln
NBd-borden	136	stuks	€ 0,3 mln
Dynamische zakpalen	2	stuks	€ 0,05 mln
Evenementeninstallaties	20	stuks	€ 0,6 mln
Overig	13.817	stuks	€ 3,5 mln
Speelplekken	224	stuks	€ 4,2 mln
Verkeersregelinstallaties	5	stuks	onbekend
Totale vervangingswaarde			€ 10,6 mln

Water

Onderdeel	Hoeveelheid	eenheid	Vervangingswaarde
Waterloop	1.965.046	m2	geen
Beschoeiingen	99.775	m2	€ 21 mln
Totale vervangingswaarde			€ 21 mln

Openbare verlichting 

Onderdeel	Hoeveelheid	eenheid	Vervangingswaarde
Armaturen	11.473	stuks	€ 6,5 mln
Lichtmasten	10.516	stuks	€ 12 mln
Kasten (‘eigen net’)	26	stuks	€ 2,0 mln
Totale vervangingswaarde			€ 20,5 mln

ad A - IBOR 

1.    Verharding (wegen), straatreiniging (inspectie om het jaar)

Voor het wegenonderhoud wordt op basis van de meeste actuele resultaten uit de weginspectie (d.d. zomer 2022) het benodigde onderhoud bepaald.  De resultaten van de Strategische Heroriëntatie 2020 zijn verwerkt in het onderhoudsprogramma. Het wegenonderhoud wordt zo goed mogelijk afgestemd op het onderhoud van de rest van de openbare ruimte (groen, civiele kunstwerken, beschoeiingen en riolering). 

2.    Groen en speelvoorzieningen (jaarlijkse inspectie)

Ook voor het onderhoud van het groen en de speelvoorzieningen gelden de kaders vanuit de Strategische Heroriëntatie 2020. 

Groen: Daarnaast zijn het Groenblauwe Omgevingsplan en de periodieke inspecties de basis waarop het onderhoud wordt uitgevoerd. Het onderhoudsniveau wordt afgestemd op de omgeving en er wordt proactief ingezet op het voorkomen van achterstallig onderhoud in de toekomst. 

Onkruidbestrijding op verharding: Binnen de gemeente Woerden is gekozen voor het borstelen en af en toe branden van de verharding.

Speelplaatsen: Het regulier onderhoud van de speelplaatsen vindt plaats conform de doelstellingen vanuit IBOR en op basis van het Uitvoeringsplan spelen 2017-2029. In 2024 wordt wederom extra aandacht gegeven aan het faciliteren van sporten/bewegen in de openbare ruimte. 

3.    Overig meubilair (vijfjaarlijks)

Het overige meubilair wordt onderhouden conform de doelstellingen vanuit de Strategische Heroriëntatie 2020 en geldende wettelijke richtlijnen. Bij vervanging wordt wanneer mogelijk gekozen voor een circulaire invulling. 

4.    Beschoeiingen (vijfjaarlijks)

Onderhoud en vervanging worden ingepland op basis van inspectie en de wettelijke zorgplicht, het Groenblauw Omgevingsplan. 

5.    Civiele kunstwerken (vijfjaarlijks)

Civiele kunstwerken (bruggen, tunnels, steigers e.d.) worden beheerd conform de wettelijke zorgplicht. De kwaliteit wordt gebaseerd op basis van inspecties. 

ad B - Riolering

Eind 2022 is het eerste Gemeentelijk WaterbeleidsPlan 2018-2022 (GWP) vervangen door het Beleidsplan Gemeentelijk Water en Klimaatbestendig 2023-2027 (GWK). Dit is een strategisch beleidsplan waarin de invulling van het gemeentelijk waterbeheer en klimaatbestendige maatregelen staan beschreven. Het belangrijkste en kostbaarste middel voor het gemeentelijk waterbeheer zijn de riolering en bijbehorende voorzieningen. In het GWP zijn de aanwezige voorzieningen, beheer, onderhoud en vervanging van de voorzieningen, de verbetermaatregelen en een overzicht van de financiële gevolgen opgenomen. 

Op basis van het GWK, het beheerplan Riolering en het beheerplan Wegen wordt de riolering onderhouden, hersteld en waar nodig vervangen. Dit in het kader van het werk-met-werkprincipe. 

ad C - Baggeren

Het baggeronderhoud vindt in 2024 plaats op basis van het Groenblauw Omgevingsplan en de afspraken met het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. 

ad D - Sportvelden/sporten in de openbare ruimte

Het onderhoud van de sportvelden wordt uitgevoerd conform het Sport- en speelbeleid uit 2015 en de keuzes uit de taskforce. 

ad E - Begraafplaatsen

De gemeentelijke begraafplaatsen worden op kwaliteitsniveau B/C onderhouden. Entrees of andere gezichtsbepalende plekken op een begraafplaats worden voor het onderdeel 'schoon' onderhouden op kwaliteitsniveau B. De basis voor het beheer en onderhoud is het Beleidsplan gemeentelijke begraafplaatsen Woerden 2020-2030. Op basis hiervan zijn de geldende verordeningen aangepast en wordt ingezet op een kostendekkende exploitatie van begraven. In het beleidsplan is tevens een aanpak beschreven hoe de gemeente in de toekomst wil omgaan met veranderende behoeften omtrent afscheid, herdenken en lijkbezorging.  

Gemeentelijk vastgoed

Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed is het meerjarenonderhoudsplan (MJOP), gebaseerd op de NEN 2767. Het MJOP is in 2023 voor de periode 2023-2030 vastgesteld en wordt eenmaal per vier jaar herijkt. Het beleidsniveau voor de uitvoering van onderhoud is conditiescore 3 (wat ongeveer overeenkomt met cijfer 6,5 op een schaal van 10). De actuele gemiddeld jaarlijks benodigde middelen voor uitvoering van het onderhoud bedragen ca. € 1,7 miljoen. De jaarlijkse begrotingslast voor het uitvoeren van onderhoud bedraagt in 2024 ca. € 1,66 miljoen. 

Steeds wordt geprobeerd het meerjarenonderhoudsplan goedkoper uit te voeren door het voeren van scherpe onderhandelingen met aannemers. Het ligt echter in de lijn der verwachting dat onderhoudskosten zullen stijgen als gevolg van inflatie. Daarnaast zijn of worden sommige gebouwen in de praktijk slechts in geringe mate onderhouden, omdat als gevolg van besluitvorming de verwachting bestaat dat deze gesloopt, gerenoveerd of verkocht worden.