Paragraaf 3 Kapitaalgoederen

Kapitaalgoederen zijn de gemeentelijke eigendommen (assets) in het fysiek domein. De paragraaf Kapitaalgoederen geeft inzicht in de beleidskaders, de financiële consequenties die voortvloeien uit het beleid, en de vertaling van de financiële consequenties in de begroting. Kapitaalgoederen worden onderscheiden in drie categorieën:

1. Openbare ruimte: de openbaar toegankelijke wegen, parken en inrichting.
2. Riolering: het stelsel voor hemelwaterafvoer, huisaansluitingen en infiltratie. Riolering is financieel een gesloten systeem dat gevoed wordt vanuit de rioolheffing.
3. Vastgoed: gebouwen, zoals het gemeentehuis en de sporthallen, en niet-openbare terreinen, zoals het stadserf, sportvelden en de begraafplaats.

Per categorie wordt een toelichting gegeven op de belangrijkste wettelijke kaders en op het gemeentelijk vastgesteld beleid.
Op alle onderwerpen is in relatie tot de kapitaalgoederen het gemeentelijk financieel beleid van toepassing:

• Besluit Begroten en Verantwoorden en de Nota Financiële Sturing waarin de regels zijn vastgelegd ten aanzien van de financiering van exploitatie en investeringen.

Openbare ruimte
Het wettelijk kader voor de instandhouding van de openbare ruimte bestaat uit de zorgplicht om het areaal veilig te houden voor gebruik (inwoners, recreanten, passanten) en om te borgen dat beheer en onderhoud veilig kan geschieden (arbo). De belangrijkste wetgeving hier is:

• Wegenwet (bevat eisen voor de verharding inclusief kunstwerken die deze functie vervullen)
• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)
• Woningwet, uitgewerkt in het bouwbesluit (bevat eisen voor bouwwerken geen gebouw zijnde en aansluiting van woningen op de omgeving)

Andere wetgeving zoals de Wegenverkeerswet en Wet natuurbescherming zijn primair van toepassing bij (ver)bouw en in mindere mate bij instandhouding. De mate waarin aankomende Omgevingswet van invloed is op instandhouding is nog niet bekend.

Bovenop het wettelijk kader heeft de gemeente eigen beleid vastgesteld voor de instandhouding van de openbare ruimte:

• Strategische Heroriëntatie 2020 (20R.00795) waarin primaire besloten is om financieel gestuurd beheer te voeren met een begroting die grofweg 10 mln. per jaar te kort komt om alles in stand te kunnen houden. Hiermee zijn veel aspecten/ambities uit andere beleidsdocumenten komen te vervallen, omdat niet meer gestuurd kan worden op ambities (veranderingen), uitstraling (schoon en heel) maar alleen op veiligheid (zorgplicht). 
• Groenblauw omgevingsplan deel 1 2014-2023 (13R.00426)
• Groenblauw omgevingsplan deel 2 2016-2023 (16R.00150)

Riolering
Het wettelijk uitgangspunt voor riolering omvat:

• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)

Gemeentelijk is het volgende beleid vastgesteld:

• Per 2023 vervangen door Beleidsplan Gemeentelijk Water en Klimaatbestendig 2023-2027.

Vastgoed
Gemeentelijk is het volgende beleid vastgesteld:

• Beleidsplan Gemeentelijke Begraafplaatsen Woerden 2020-2030
• Duurzaam meerjarenonderhoudsplan (DMOP) gebouwen 2023-2030

 

Assetmanagement, het procesmatig en planmatig beheer van de openbare ruimte, omvat alle activiteiten om de fysieke assets heel en veilig te houden binnen de gestelde kaders. Assetmanagement draait om de afweging tussen kosten, prestaties en risico's. Kosten zijn de berekening van de areaalomvang en benodigde maatregelen, om te voldoen aan de vastgestelde prestaties binnen acceptabele risico's. Prestaties zijn de wettelijke en gemeentelijke beleidskaders. Voor sturing op risico's is nog geen beleidskader gedefinieerd.

Zonder risicokader worden de benodigde middelen bepaald door deze formule:

 

 

De openbare ruimte bestaat in hoofdlijn uit de volgende assets:

 

 

Assettype	Omvang (indicatie) *		Vervangwaarde*	Kwaliteitseis
Groenvlakken	3,0 mln.	m2	€ 35 mln Groen en Water	Zorgplicht
Bomen	32145	st		Zorgplicht
Oppervlakte water	2 mln	m2		Zorgplicht
Vaste bruggen	278	st	€ 115 mln Constructies	Zorgplicht
Beweegbare bruggen	5	st		Zorgplicht
Beschoeiing	100.000	m1		Zorgplicht
Kademuren	2.500	m1		Zorgplicht
Tunnels en onderdoorgangen	8	st		Zorgplicht
Lichtmasten	11155	st	€ 25 mln Installaties	Zorgplicht
Verkeerregelinstallaties	5	st		Zorgplicht
Meubilair	12168	st	€ 15 mln Meubilair	Zorgplicht
Borden (straatnaam & verkeer)	8962	st		Zorgplicht
Speelplekken	225	st		Zorgplicht
Asfaltverhardingen	1,2 mln	m2	€ 310 mln Verhardingen	Zorgplicht
Elementverhardingen en halfverhardingen	1,6 mln	m2		Zorgplicht
Totaal afgerond			€ 500 mln.
* Peil en schatting 31 december 2023

In de Strategische Herorientatie 2020 (SH) is besloten om de openbare ruimte financieel gestuurd te beheren. Leidend hierbij is de begroting die structureel ca. 50% van het benodigde investeringsgeld en 50% van het benodigde exploitatiegeld bevat. 

- Voor het onderhoud is de exploitatie ontoereikend om de assets goed te onderhouden en hun gewenste levensduur te laten behalen.

- De precieze omvang van de huidige investeringsachterstand in de openbare ruimte is niet bekend, maar door het investeringstekort loopt deze achterstand jaarlijks verder op.

In de onderhoudsprogrammering wordt jaarlijks de afweging gemaakt welke middelen aan welke assets toe te delen, bezien vanuit zorgplicht en ruimtelijk belang van de objecten. Op deze manier wordt het onderhoud voor de openbare ruimte integraal geprioriteerd.

Onderstaande tabel geeft inzicht in de exploitatie die gemoeid is met de openbare ruimte.
De grootste aandachtspunten over 2023 zijn:

Exploitatieruimte ontoereikend - In de SH 2020 is de benodigde exploitatieruimte geraamd op circa 10 mln. (exclusief kapitaalslasten etc.). In de begroting is de helft van dit budget opgenomen. Hierdoor wordt het dagelijks/klein onderhoud afgebouwd waardoor de uitstraling en leefbaarheid van de openbare ruimte afneemt. Sinds 2023 wordt afname nog extra zichtbaar, doordat het nu lopende gevel-tot-gevelcontract dan is afgelopen en de opvolgende contracten met een lagere eis voor uitstraling worden ingekocht. Door het tekort en het prioriteren op zorgplicht worden de middelen niet optimaal benut om de levensduur van de assets te borgen.

Schade veroorzaakt door derden - Door het tekort aan exploitatieruimte leiden schades die veroorzaakt worden door derden en andere calamiteiten/tegenvallers tot een onvermijdelijke overschrijding. Sinds 2021 wordt er beter op gestuurd om dit inzichtelijk te maken voor de P&C-cyclus. Ook in 2023 is aangetoond dat de schade die door derden aan de openbare ruimte wordt veroorzaakt steeds verder toeneemt.

Elektriciteitskosten - De energiecoördinatie is nog onvoldoende belegd in de organisatie waardoor ook in 2023 onduidelijkheden zijn in het verbruik en de afrekening hiervan. De prijsstijgingen zorgen voor extra druk op de budgetten. Het toekomstige verloop blijft onzeker, hierover houden we de gemeenteraad goed op de hoogte.

Stijgende werkvoorraad team Wijkonderhoud - Team Wijkonderhoud ondersteunt op diverse fronten in het operationeel beheer van de openbare ruimte. Door de grote werkvoorraad moet ook team Wijkonderhoud prioriteren, kan niet al het benodigde werk worden uitgevoerd en worden areaalwijzigingen niet doorgevoerd. Dit is een risico in het kader van de zorgplicht en informatievoorziening voor toekomstige beheerafwegingen.
                                                                                                                                               

Rekenkameronderzoek Kapitaalgoederen en opdracht Herijking 

In 2022 heeft de raad aan de Rekenkamercommissie opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de Kapitaalgoederen. De resultaten hiervan zijn in 2023 met de gemeenteraad gedeeld. De raad heeft besloten om op basis van de adviezen uit het Rekenkameronderzoek het college de opdracht te geven om een herijking IBOR uit te voeren. 

Herijking Openbare Ruimte

Het programma Herijking Openbare Ruimte heeft als kernambitie dat 'de gemeente Woerden kan zorgdragen voor een 
voorspelbare en betaalbare openbare ruimte'. Om dat te kunnen bereiken zullen de volgende doelen met het programma 
bereikt moeten worden: 
• Transparant beleid en beheer openbare ruimte
o antwoord op: initiatiefvoorstel 'Grip op IBOR' -> keuzes transparant maken
• Betaalbare openbare ruimte
o antwoord op: ambitie Collegewerkprogramma -> sober en doelmatig
• Bestendig beheer openbare ruimte
o antwoord op: rekenkameronderzoek en advies -> risico's in beeld brengen en bewust kiezen en 
accepteren
• Organisatie openbare ruimte
o antwoord op: huis op orde -> organisatie in balans met de opgaven 

Het college wil hiermee voldoen aan de behoefte van de raad om het 'stuur' van de openbare ruimte weer in handen te 
krijgen. Zoals u wellicht opmerkt gaat het programma herijking en de producten die hieruit voortvloeien verder dan alleen 
het opstellen van 'beheerplannen' (term in startnotitie: instandhoudingsplan (IHP) en ook verder dan de verwachting die 
tot dusver binnen de raad leeft.

 

Bedragen x € 1.000
		Exploitatie begroting 2023	Exploitatie jaarrekening 2023	Investeringen begroting 2023 (incl. wijzigingen)	Investeringen jaarrekening 2023
A) IBOR	1-Verhardingen	5.249	5.247	4.918	2.757
	1-Straatreiniging	636	509	-	-
	1-Gladheidbestrijding	393	277	243	80
	2-Groenvoorziening	2.876	2.821	1.215	932
	2-Onkruidbestrijding	651	568	-	-
	2-Speelvoorzieningen	457	455	118	93
	3-Straatmeubilair	276	287	-	-
	3-Verkeersregelinstallaties	155	40	-	-
	3-Verlichting	2.130	1.803	3.100	1.661
	4-Beschoeiingen	673	675	3.429	409
	5-Civiele kunstwerken	1.621	1.580	683	303
Subtotaal		15.117	14.262	13.705	6.234
B)	Riolering	4.616	4.769	8.412	2.121
C)	Baggeren	610	203	-	-
D)	Sportvelden	541	467	731	197
E)	Begraafplaatsen	-64	-228	110	-
Totaal		20.820	19.472	22.957	8.552

De grootste aandachtspunten over 2023 zijn:

Investeringsruimte ontoereikend
In de Strategische Heroriëntatie 2020 is de benodigde investeringsruimte geraamd op circa € 10 miljoen. In de begroting is de helft van dit budget opgenomen. Hierdoor lopen de investeringsachterstanden jaarlijks met ca. € 5 miljoen op. Jaarlijks wordt met de onderhoudsprogrammering een voorstel aan de gemeenteraad gedaan om de beschikbare middelen optimaal in te zetten.

Vervangachterstand Openbare verlichting wordt in 2023-2024 ingelopen
De openbare verlichting is verouderd door het uitblijven van investeringen sinds de terugkoop van Citytec. De gemeenteraad heeft voor de jaren 2023 en 2024 extra middelen ter beschikking gesteld om deze achterstand weg te werken (3.000 van de 12.000 lampen langs wegen, fietspaden, op bruggen en in tunnels). In 2023 zijn inmiddels 1.040 lampen vervangen met led-lampen. In 2024 gaan we verder met het vervangen van de resterende 1.960 lampen. 

Reconstructies en wegenonderhoud

In 2023 zijn vele kilometers wegen, straten, pleinen en paden onderhouden. Een overzicht van de werken:

• Reconstructie Molenbuurt fase 3, Harmelen (in uitvoering)
• Reconstructie bedrijventerrein Nijverheidsweg & Handelsweg & Molentocht, Kamerik (in voorbereiding)
• Groot onderhoud Molenvliet, Woerden (in uitvoering)
• Groot onderhoud Ambachtsheerelaan, Reyerscop, Julianalaan & Kloosterweg e.a., Harmelen (afgerond)
• Groot onderhoud Hoge Rijndijk, Molenvlietbaan en Hollandbaan e.a., Woerden (afgerond)
• Groot onderhoud Staatsliedenkwartier, Woerden (afgerond)
• Groot onderhoud Molenweg, Zegveld (afgerond)
• Reconstructie Boerendijk, Woerden (afgerond)
• Reconstructie Nieuwendijk, Woerden (in voorbereiding en participatie)
• Reconstructie Berken- en Prunuslaan, Woerden (in voorbereiding)
• Reconstructie Lelie-, Tulp- en Narcisstraat , Woerden (in voorbereiding en participatie)
• Opstellen BKP voor Rijksbeschermd Dorpsgezicht Kamerik (in voorbereiding en participatie)
• Aanpak De Meije-kade (afgerond)
• Groot onderhoud fietspaden en stoepen (afgerond)
• Vervangen ondergronden bij speelvoorzieningen (afgerond).

 

Bedragen x € 1.000
Investering verharding (wegen)	Begroting	Jaarrekening
Krediet Vervanging verharding 2022	170	108
Krediet Renovatie verharding 2022	862	861
Krediet Vervanging verharding 2023	2.144	510
Krediet Renovatie verharding 2023	1.741	1.277
TOTAAL	4.918	2.757
Doorlopende verplichtingen naar 2024	-	2.015

In de onderstaande tabel worden de investeringen voor openbaar groen  weergegeven. 

Bedragen x € 1.000
Investering verharding (wegen)	Begroting	Jaarrekening
Groeninvesteringen 2022	150	150
Groeninvesteringen 2023	1.065	782
TOTAAL	1.215	932
Doorlopende verplichtingen naar 2024	-	266

In financieel opzicht is het uitgangspunt een kostendekkende exploitatie via de tarieven. Wanneer sprake is van een incidentele verstoring (pieken of dalen) wordt een en ander geëgaliseerd door een bijdrage uit of storting in de voorziening Riolering. Hiermee wordt gezorgd voor kostendekkend  waterbeheer vanuit de rioolheffing voor de lange termijn.

Reconstructies waarbij riolering is vervangen zijn samen met verharding opgepakt (zie Openbare ruimte – inzicht in investeringen).

 

Bedragen x € 1.000
Exploitatie Riolering	Begroting	Jaarrekening
Jaarrekening werken	4.616	4.769
TOTAAL	4.616	4.769
Bedragen x € 1.000
Investeringen Riolering	Begroting	Jaarrekening
Duikers en drainage 2022	23	20
Duikers en drainage 2023	260	29
Vrijvervalriolering 2021	189	193
Vrijvervalriolering 2022	755	733
Vrijvervalriolering 2023	5.124	728
Extra duikers klimaatadaptatie 2021	23	20
Extra duikers klimaatadaptatie 2022	138	0
Gemalen klimaatadaptatie 2020	136	35
Uitvoeringsplan kbor 2021	273	103
Uitvoeringsplan kbor 2022	305	41
Uitvoeringsplan kbor 2023	942	0
Vervanging en renovatie rioolgemalen 2023	244	219
TOTAAL	8.412	2.121
Doorlopende verplichtingen naar 2024	-	2.448

In de onderstaande tabellen worden de projecten en renovaties van grote civiele kunstwerken en constructies weergegeven. 

 

Bedragen x € 1.000
Investering civiele kunstwerken	Begroting	Jaarrekening
Krediet Civiele Kunstwerken 2021	67	66
Krediet Civiele Kunstwerken 2022	82	82
Krediet Civiele Kunstwerken 2023	534	154
TOTAAL	683	303
Doorlopende verplichtingen naar 2024	-	121
Bedragen x € 1.000
Investering oevers en beschoeiingen	Begroting	Jaarrekening
Krediet Oevers en beschoeiingen 2022	544	111
Krediet Oevers en beschoeiingen 2023	67	67
Krediet Oevers en beschoeiingen Kromwijkerdijk 2023	1.438	158
Krediet Oevers en beschoeiingen Jaagpad Oude Rijn 2023	1.380	72
TOTAAL	3.429	409
Doorlopende verplichtingen naar 2024	-	525

Begraafplaatsen

Het uitgangspunt is een kostendekkende exploitatie van de gemeentelijke begraafplaatsen. De gemeentelijke begraafplaatsen worden op kwaliteitsniveau B onderhouden. Entrees en andere gezichtsbepalende plekken op een begraafplaats worden onderhouden op kwaliteitsniveau A. 

Gebouwen

Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed (gebouwen) is het meerjarenonderhoudsplan, gebaseerd op de NEN 2767. Het beleidsniveau voor de uitvoering van het plan is conditiescore 3 (wat overeenkomt met cijfer van ongeveer 6,5 op een schaal van 10). In 2023 is het meerjarenonderhoudsplan geactualiseerd en vastgesteld voor de periode 2023-2030. Daarbij is een voorziening opgezet waaruit de lasten voor groot onderhoud meerjarig gedekt worden. Extra investeringen die nodig zijn om gebouwen energieneutraal te maken of om het energielabel met stappen te verbeteren zijn niet in het MJOP opgenomen. Dergelijke maatregelen vragen om een aparte besluitvorming van de gemeenteraad. Na oplevering van de verduurzamingsmaatregelen wordt het instandhoudingsonderhoud hiervan opgenomen in het MJOP.

Het gemiddelde jaarlijks benodigde bedrag voor uitvoering van het totale onderhoud bedraagt plusminus € 1,8 mln. De totale begrotingslast ten behoeve van onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed bedraagt gemiddeld plusminus € 1,6 mln. Het groot onderhoud wordt gedekt uit de voorziening onderhoud gebouwen. De beginstand van de voorziening bedraagt in 2023 plusminus € 2,5 mln. De voorziening sluit in 2030 met een positief saldo van plusminus € 951K. Zowel de benodigde middelen als de begrotingslast worden jaarlijks geïndexeerd.

In 2023 is een bedrag van plusminus € 3,04 mln. begroot voor klein en groot onderhoud samen. In totaal is er plusminus € 1,25 mln. aan onderhoud uitgegeven. De eindstand van de voorziening 2023 bedraagt € 2,67 mln (inclusief dotatie SGBW gelden). De lagere uitgaven zijn voor een groot deel het gevolg van ondercapaciteit in het cluster vastgoed-beheer van de gemeente. De niet uitgevoerde onderhoudswerkzaamheden zijn verwerkt in een update van het meerjarenonderhoudsplan. De planning is om deze werkzaamheden aan te besteden in 2024.