De gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wmo. Dit zijn open-einderegelingen, wat betekent dat de gemeente geen zorg of ondersteuning aan inwoners kan weigeren wanneer zij dit nodig hebben, ook niet als het budget ontoereikend is. Een grote verantwoordelijkheid, die financiële risico’s met zich meebrengt.
Om zo efficiënt mogelijk uitvoering te geven aan de taken binnen het Sociaal Domein, heeft Woerden ingezet op transformatie: het anders, efficiënter en integraler bieden van de nodige zorg en ondersteuning aan inwoners. We legden deze koers in 2019 vast in de maatschappelijke agenda (MAG) 2019-2022. In de MAG is – op basis van het coalitieakkoord uit 2018 – het beleid voor het Sociaal Domein voor de komende jaren uitgewerkt in vijf thema’s en vijf beleidsoverstijgende prioriteiten die zorgen voor zo veel mogelijk integraliteit en samenhang in het Sociaal Domein. Samen met onze maatschappelijke partners werken we verder aan de ontwikkeling van het Sociaal Domein en de uitvoering van de MAG. Ook zoeken we de samenwerking op met andere gemeenten in onze omgeving, onder andere rondom werk en inkomen, inkoop van zorg en gemeente- of regio-overstijgende vraagstukken en opgaven.
Beleidsaanpassingen/-inspanningen
Hieronder wordt een aantal belangrijke ontwikkelingen benoemd waarmee wij in 2022 aan de slag gaan. Zowel vanuit het huidige beleid zoals vastgesteld in de MAG als vanuit nieuwe ontwikkelingen die op ons afkomen.
Terugblik huidige bestuursperiode: evaluatie Maatschappelijke Agenda (MAG)
De maatschappelijke agenda loopt tot en met 2022. Dat maakt dat we evalueren wat de maatschappelijke agenda heeft opgeleverd en of de gestelde doelen en beleidsprioriteiten zijn behaald. Deze (beknopte) evaluatie biedt daarmee ook een goede terugblik op de huidige bestuursperiode en biedt tevens input voor de komende coalitieperiode 2022-2026.
Het jaar 2022 staat daarmee in het teken van het afronden van de huidige bestuursperiode en uitvoering van de daarin gestelde beleidsambities voor het Sociaal Domein.
Datagestuurd werken en doorontwikkeling monitor
In 2021 zijn we gestart met het ontwikkelen van de monitor Sociaal Domein waarin kwantitatieve informatie is opgenomen over actuele trends en ontwikkelingen, de voortgang op de uitvoering van de maatschappelijke agenda (MAG), de voortgang van de uitvoering van de strategische heroriëntatie en de kwantitatieve informatie binnen het domein (/Files/Monitor SD 21-06-2021.pdf). De monitor Sociaal Domein wordt in 2022 op 3 onderdelen doorontwikkeld, zodat wij daarmee ook aansluiten op de regionale en landelijke afspraken die hierover gemaakt worden vanuit o.a. de hervormingsagenda jeugd:
- Betere monitoring van de inzet en effectiviteit van informele ondersteuning.
- Verdere verbeterslag kwantitatieve data Wmo/jeugd aansluitend op de maatregelen uit de strategische heroriëntatie en de hervormingsagenda jeugd.
- Meer inzicht in data op wijk- en dorpsniveau (zorg op de kaart).
Eerste jaar nieuwe subsidieafspraken algemene voorzieningen
We zijn vanuit de beleidsprioriteit ‘versterking voorliggend veld’ volop in gesprek geweest met de gesubsidieerde vrijwilligersorganisaties over het goed laten aansluiten van het aanbod van deze organisaties aan de behoeften van inwoners van Woerden, passend bij de doelen uit de MAG. Dit resulteerde voor subsidiejaar 2021 in een nieuwe subsidieregeling Algemene Voorzieningen Sociaal Domein. In subsidiejaar 2022 worden alleen nog activiteiten gefinancierd die passen bij de MAG.
Inhoudelijk richten de gesubsidieerde organisaties zich de komende twee jaar op de volgende accenten vanuit de MAG:
1. Gezonde leefstijl & mentale weerbaarheid
2. Jongeren
3. Versterken financiële fitheid
4. Sociaal netwerk in de buurt
5. Digitalisering
6. Deskundigheidsbevordering vrijwilligers
7. Vindbaarheid van het ondersteuningsaanbod
Sociaal werken in de wijk
Inmiddels zijn buurtverbinders ingezet in vier dorpen/wijken in Woerden: Harmelen, Schilderskwartier, Molenvliet en Centrum. Zij verdichten sociale netwerken in de wijk tussen inwoners onderling en maatschappelijke organisaties. Zij ondersteunen inwonersinitiatieven, zoals de duofiets. In 2022 is de inzet van de buurtverbinders niet meer projectmatig maar structureel onderdeel van de ingezette koers vanuit de MAG: versterking van de sociale basis.
Ook zijn meerdere ‘Huizen van…’ gerealiseerd of in ontwikkeling. Dorpshuis Harmelen, De Plint en Wijkcentrum Molenvliet-Sinar Maluku hebben zich goed ontwikkeld. In het centrum is in de locatie van de bibliotheek aan de Meulmansweg een 'Huiskamer' gestart. In 2022 wordt samen met de betrokken partner ingezet op de doorgroei van een Huiskamer naar een Huis van … . We bieden ondersteuning op een neutrale plek in de directe leefomgeving van de inwoners, waar ook direct verbinding is met algemene voorzieningen zoals bibliotheek, maatjes, samen eten of een duofiets. Medewerkers van WoerdenWijzer ontvangen inwoners daarom zo veel mogelijk in de Huizen van… .
Bescherming in Beweging
De gemeenten Woerden, Oudewater en Montfoort zijn gestart met een pilot ‘vereenvoudiging jeugdbescherming’ vanuit het Regionale Transformatiefonds jeugd Utrecht West (https://transformatieutrechtwest.nl/transformatie-utrecht-west/pilot-veiligheidsketen/). Het algemene doel is om de keten van de jeugdbescherming te verbeteren en te vereenvoudigen en komt voort uit problemen die in de praktijk ervaren worden. Het verkorten van de gemiddelde tijd tussen de eerste melding en de start van hulpverlening en bescherming is een voorbeeld van een maatregel die genomen wordt vanuit deze pilot.
Inkoop
In 2022 wordt de regionale samenwerking op een aantal punten geïntensiveerd. Zo worden de regionale afspraken rondom jeugd en Maatschappelijke Opvang/Beschermd Wonen bekrachtigd. Ook gaan de nieuwe inkooptarieven gelden.
Daarnaast worden er op het gebied van Wmo-maatwerk twee aanbestedingen gestart. Ten eerste gaan we huishoudelijke hulp in Utrecht West-verband opnieuw aanbesteden voor 2023. In de voorbereiding willen we vanuit de inhoud kijken naar de ontwikkelingen die spelen en bedenken hoe we de huishoudelijke hulp toekomstbestendig inrichten.
Ten tweede wordt het Wmo-vervoer opnieuw aanbesteed. We onderzoeken op welke schaal en in welke vorm samenwerking van toegevoegde waarde is. Daarnaast wordt ook het beleid bepaald dat leidend zal zijn voor de inhoud van deze aanbesteding. In 2022 wordt vervolgens gestart met de aanbesteding, de nieuwe contracten gaan in vanaf 2023.
Dementievriendelijk
Nadat in Harmelen het project ‘dementievriendelijk’ is uitgevoerd, gaan we in Woerden starten met een project waarin we een wijk dementievriendelijk willen maken. Naast de zorg en ondersteuning aan mensen met dementie en hun mantelzorgers is het belangrijk dat de sociale omgeving weet hoe om te gaan met (een groeiend aantal) mensen met dementie. Het project wordt vormgegeven en uitgevoerd door de gemeente met maatschappelijke partners (in elk geval Buurtwerk, Hart voor Woerden, MBO Rijnland, Alzheimer Nederland afdeling West Utrecht en Samen dementievriendelijk). Ook het wijkplatform en winkeliers worden uitgenodigd om mee te doen.
Lokaal Preventieakkoord
Door middel van het uitvoeren van het Lokaal Preventieakkoord wordt samen met lokale partners ingezet op het stimuleren van een gezonde leefstijl. Door aan te sluiten bij het nationaal preventieakkoord en het sluiten van een lokaal preventieakkoord kan extra worden ingezet op de doelen die in het thema ‘gezondheid en bewegen’ van de Maatschappelijke Agenda zijn gesteld.
Nieuwe Wet inburgering van kracht per 2022
Per 1 januari 2022 wordt de nieuwe Wet inburgering van kracht, met als doel dat inburgeringsplichtigen zo snel mogelijk meedoen in de maatschappij. Het jaar 2022 staat in het teken van de start van de uitvoering van deze nieuwe wet.
Armoedebeleid
De raad heeft het uitvoeringsplan armoedebeleid in 2021 vastgesteld. Dit plan is in samenspraak met onze maatschappelijke partners opgesteld. De uitkomsten van het rekenkameronderzoek naar ons armoedebeleid zijn hierin meegenomen. Daarnaast komen de ontwikkelingen binnen de schuldhulpverlening aan bod en wordt de bestuursopdracht voor het minimabeleid uitgewerkt.
Bestuursopdrachten Ferm Werk
De wijziging van de governance-structuur, de wettelijke verplichtingen en bovenwettelijke inspanningen en de kostenverdeling tussen de eigenaren (vier gemeenten) zijn de bouwstenen van de vernieuwingsopdracht aan Ferm Werk. De gezamenlijke impact van de bestuursopdrachten is groot en leidt in 2022 tot structurele veranderingen van Ferm Werk als gemeenschappelijke regeling. De basisdienstverlening is het vereist minimum van de dienstverlening, dit betreft de producten en diensten die alle vier de gemeenten afnemen. De vormgeving van de aanvullende dienstverlening wordt door de gemeente zelf bepaald. De nieuwe systematiek van kostenverdeling sluit aan bij de gewijzigde governance-structuur en de vastgestelde dienstverlening. Dit moet leiden tot een vereenvoudigde en transparantere kostenverdeling zodat ongewenste en ondoorzichtige financiële fluctuaties, die van invloed kunnen zijn op de begroting van de gemeente, worden voorkomen. De effecten van deze bestuursopdrachten worden verwerkt in een begrotingswijziging en zal naar verwachting tot een aanpassing van de begroting 2022-2025 leiden.
Financiële uitdagingen en strategische heroriëntatie
Structureel budget voor hervorming jeugdstelsel
Woerden is al enige jaren bezig met ontwikkelingen om de kosten van het Sociaal Domein beheersbaar te houden. Met behulp van de Maatschappelijke Agenda (MAG) wordt gewerkt aan transformatie en het efficiënter organiseren van hulp en ondersteuning. Ook zijn er diverse bezuinigingen doorgevoerd. Woerden is hierin bepaald niet uniek, ook andere gemeenten melden steeds grotere financiële knelpunten. Daarom zoeken we op dit vlak ook de samenwerking met andere gemeenten, om samen over oplossingen na te denken en de problematiek onder de aandacht te brengen bij het Rijk. De eerder genomen sturingsmaatregelen, vanuit de strategische heroriëntatie en eerdere bezuinigingsronden, zorgden ervoor dat we de stijging van de zorgkosten hebben weten te beperken, deze laten vooral een dempend effect zien. Inmiddels heeft ook het Rijk erkend dat het jeugdstelsel op de langere termijn onhoudbaar is en dat structureel extra budget voor gemeenten nodig is. Het Rijk en de VNG hebben afspraken gemaakt over het opstellen en uitvoeren van een hervormingsagenda Jeugd. Op basis hiervan worden extra maatregelen in gang gezet om de jeugdzorg op langere termijn beter houdbaar te maken. Kinderen en jongeren die dat nodig hebben, moeten nu en in de toekomst gegarandeerd zijn van goede zorg. Maatregelen die worden genoemd, zijn bijvoorbeeld: het versterken van het normale leven en de veerkracht van jeugdigen en hun omgeving, versterken van de regionale samenwerking, het uitbreiden van de crisiscapaciteit in de jeugdzorg, het hernieuwen van de jeugdbeschermingsketen en het breder invoeren van een praktijkondersteuner jeugd-GGZ bij de huisarts. Het jaar 2022 zal in het teken staan van het uitvoeren van de te nemen maatregelen aanvullend op de sturingsmaatregelen die wij al uitvoeren.
Uitvoering van de strategische heroriëntatie
In 2021 is gestart met de uitvoering van de maatregelen vanuit de strategische heroriëntatie. In 2022 continueren wij dit, uiteraard in samenwerking met de betrokken maatschappelijke partners.
Ferm Wijzer Light
In 2022 wordt Ferm Wijzer Light verder geïmplementeerd. Dit betekent dat de inwoners met een werkfitscore van C en D van Ferm Werk naar WoerdenWijzer worden verwezen. Daarbij is nadrukkelijk aandacht voor een goede en warme overdracht van de cliënten, voor de privacy en voor de juridische aspecten.
Doorontwikkeling begeleiding dichtbij
De medewerkers van Kwadraad en WoerdenWijzer werken vanaf april 2022 met elkaar samen binnen één team. Daarmee worden inwoners nog beter ondersteund en is het mogelijk om lichte (opvoed)ondersteuning vanuit de teams van WoerdenWijzer te bieden. Het uitvoeren van dit project wordt in goede samenwerking met Kwadraad vormgegeven.
Effect corona op programmabegroting 2022
Het is waarschijnlijk dat de coronacrisis (langere)termijneffecten gaat hebben op het Sociaal Domein. Uit de eerste inventarisatie in het kader van het amendement ‘samen tegen de gevolgen van corona’ blijkt dat er sprake is van veel individuele problemen op financieel, sociaal en gezondheidsgebied. Ook hebben mensen hun werk verloren en zijn er financiële problemen. Deels wordt de gemeente hiervoor gecompenseerd vanuit het Rijk, maar deels zal de gemeente deze kosten zelf moeten dragen. We houden rekening met een toename van eenzaamheid en huiselijk geweld. De werkloosheid, de bijstandsafhankelijkheid en in het verlengde daarvan de armoede- en schuldenproblematiek kunnen toenemen, met mogelijk forse financiële gevolgen voor de gemeente. Op de langere termijn kan het aantal echtscheidingen toenemen, neemt overbelasting van mantelzorgers en vrijwilligers toe en zal het aantal aanvragen voor Wmo en Jeugdvoorzieningen waarschijnlijk alsnog toenemen. Anticiperen op deze effecten is noodzakelijk. De manier waarop wij dit organisatiebreed en voor het Sociaal Domein aanpakken, wordt beschreven in de coronarapportages. Het organisatiebrede corona-actieplan richt zich op de nafase en het herstel na de crisis. De financiële vertaling hiervan wordt separaat opgenomen in de begroting. Vanuit het Sociaal Domein worden in 2022 diverse acties en maatregelen in gang gezet om de na-ijleffecten van de coronacrisis waar mogelijk te beperken.