De gemeente heeft de openbare ruimte in beheer. In die ruimte vindt een groot aantal activiteiten plaats, zoals wonen, werken en recreëren. Voor die activiteiten bestaat de openbare ruimte uit een aantal kapitaalgoederen op gebied van infrastructuur (wegen, water, riolering, kunstwerken), voorzieningen (groen, verlichting, sportfaciliteiten) en gebouwen. Al deze kapitaalgoederen dienen onderhouden te worden. Gezien de duurzaamheid van de kapitaalgoederen is dat een taak die continu budgettaire middelen vergt. Doel van deze paragraaf is om daar inzicht in te geven en het kader te schetsen voor zes hoofdonderwerpen: integraal beleid openbare ruimte (o.a. wegen, groen, kunstwerken en meubilair), riolering, baggeren, sportvelden, begraafplaatsen en gebouwen.
Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen
2. Wettelijk kader en gemeentelijk beleid
Terug naar navigatie - 2. Wettelijk kader en gemeentelijk beleidBeheerplannen
Voor de meerjarige onderhoudsramingen van enige omvang wordt in Woerden gewerkt met beheerplannen waarin, gekoppeld aan de keuze voor een bepaald onderhoudsniveau, een meerjarenraming gemaakt wordt van de kosten. Daarbij worden die kosten van onderhoud gesplitst naar:
- klein onderhoud (dekking kosten via exploitatie);
- groot onderhoud (dekking kosten via exploitatie of via investering);
- vervangingen/renovaties (dekking kosten via kapitaalkrediet);
Deze beheerplannen omvatten in principe een periode van 5 tot 10 jaar.
3. Beleid en belangrijkste projecten per hoofdonderwerp
Terug naar navigatie - 3. Beleid en belangrijkste projecten per hoofdonderwerpIntegraal beheer openbare ruimte
Het IBOR-model gaat in de basis uit van het bekende onderstaande model waarbij aan drie verschillende knoppen wordt gedraaid. Alle drie houden direct verband met elkaar, dus draai je aan een dan bewegen de andere twee mee.
Gemeente Woerden maakt gebruik van de kwaliteitsnormen conform de landelijke richtlijnen van het CROW (Beeldkwaliteit openbare ruimte\kwaliteitscatalogus openbare ruimte, 11-12-2018). De kwaliteitscatalogus openbare ruimte beschrijft onderhoudsniveaus voor objecten in de openbare ruimte.
Om de beeldkwaliteit helder te beschrijven, is gekozen voor vijf onderhoudsniveaus. De vijf niveaus variëren van zeer hoog (A+) tot zeer laag (D). De gemeente is wettelijk gehouden aan de zorgplicht, waarbij niet onnodig de veiligheid voor gebruikers van de openbare ruimte op de proef wordt gesteld.
| Niveau | Omschrijving | Indicatie kwaliteit | Relatie met wegbeheer |
| A+ | Zeer hoog | Nagenoeg ongeschonden | Er is geen schade |
| A | Hoog | Mooi en comfortabel | Er is enige schade, maar de waarschuwingsgrens is nog niet overschreden |
| B | Basis | Functioneel | De waarschuwingsgrens is overschreden: er is klein onderhoud nodig of binnen vijf jaar is groot onderhoud nodig |
| C | Laag | Onrustig beeld, discomfort of enige vorm van hinder | De richtlijn is overschreden: er is binnen twee jaar groot onderhoud nodig |
| D | Zeer laag | Kapitaalvernietiging, uitlokking van vernieling, functieverlies, juridische aansprakelijk-stelling of sociale onveiligheid | De richtlijn is meer dan één klasse overschreden: er is direct groot onderhoud nodig |
Onderhoudsniveaus conform de beeldkwaliteit systematiek (CROW, 2018)
De meetlat voor de kwaliteit bestaat uit vier elementen.
- Het niveau
- Een foto
- Een toelichting
- Een norm
Hieronder staat een voorbeeld weergegeven voor het onderdeel voegwijdte en levenskracht bomen:
Voorbeeld beeldkwaliteit voegwijdte (CROW, 2018)
Voorbeeld beeldkwaliteit levenskracht bomen (CROW, 2018)
Bij het meten van de kwaliteit is het volgende meegenomen.
Schoon:
Het gaat er hierbij om of de openbare ruimte schoon en netjes is. Bij dit onderdeel wordt gekeken naar de volgende elementen.
- Verharding: zwerfafval, onkruid en natuurlijk vuil (bladeren etc.)
- Groen: zwerfafval, onkruid, bladafval
- Meubilair: graffiti, aanplakbiljetten, natuurlijke aanslag (bijv. algen)
- Speelvoorzieningen: graffiti, aanplakbiljetten, natuurlijke aanslag (bijv. algen)
- Civiele kunstwerken: graffiti, aanplakbiljetten, natuurlijke aanslag (bijv. algen) op civiele kunstwerken zoals bruggen en beschoeiing.
- Water: zwerfafval, vegetatie in water
- Afvalbakken: graffiti en aanplakbiljetten, natuurlijke aanslag (bijv. algen) en vullingsgraad afvalbak
Heel en veilig:
De meting heeft ook in beeld gebracht of er schade in de openbare ruimte aanwezig is. Deze schade kan invloed hebben op de uitstraling (beeld), de bruikbaarheid (comfort) en de veiligheid van de openbare ruimte.
- Verharding: o.a. scheuren, spoorvorming en verzakking van asfalt- en elementenverharding, halfverharding en de zichtbaarheid van de wegmarkering.
- Groen: o.a. snoeibeeld, beschadigingen, vitaliteit, kaal oppervlak, overgroei over verharding van al het groen in de openbare ruimte.
- Meubilair: o.a. scheefstand, beschadigingen, loszittende of ontbrekende delen, rotting.
- Civiele kunstwerken: o.a. gaten, scheuren, rotting, beschadigingen, scheefstand, verzakking van met name bruggen en beschoeiing.
- Water: niet van toepassing
- Afvalbakken: o.a. scheefstand, beschadigingen, loszittende of ontbrekende delen
Alle vijf de onderhoudsniveaus zijn in de praktijk aan te treffen. Om het ambitieniveau te formuleren en eventueel voor te schrijven in een opdracht, gebruiken wij alleen de niveaus A, B en C. Niveau D kan een beheerder niet kiezen als ambitieniveau of eis, omdat voor dit niveau geen onderhoud nodig is. Niveau D is slechts bedoeld om te kunnen meten dat niveau C niet is behaald. Niveau A+ is vooral een opleveringskwaliteit (aanleg), die moeilijk voor langere tijd vast te houden is. De onderhoudsniveaus zijn in deze kwaliteitscatalogus zo veel mogelijk gerelateerd aan bestaande onderhoudsrichtlijnen voor wegverhardingen en aan het Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen (WAS). De onderhoudsniveaus voor verhardingen zijn afgeleid uit de richtlijnen, de waarschuwingsgrenzen en de visuele inspectie voor wegbeheer uit CROW-publicaties 146 en 147.
Kwaliteitsniveaus vertaald naar de begroting
De kwaliteitsniveaus (geldend na de strategische heroriëntatie is: wettelijke zorgplicht) zijn in financiële zin vertaald in de begroting (programma 2). De hierna volgende tabel geeft weer wat de budgetten zijn voor onderhoud (interne uren en derden), overig (kapitaallasten, belastingen etc.) en welke beschikbaar zijn voor vervanging en reconstructie. De vervangings- en reconstructiemaatregelen worden daarbij gedeeltelijk via investeringen gefinancierd. Daarnaast zijn investeringen opgenomen die worden afgeschreven. In de tweede kolom staan de investeringen 2022. Op grond van het in deze bijlage opgenomen overzicht autoriseert uw raad de kredieten.
| Onderhoud 2022 | Kapitaallasten 2022 | Vervanging/ reconstructie | Totaal 2022 | ||
| BEGROTING 2022 | |||||
| A) IBOR | 1-Verhardingen | 980.000 | 3.260.000 | 4.888.000 | 9.128.000 |
| 1-Straatreiniging | 602.000 | 7000 | 0 | 609.000 | |
| 1-Gladheidbestrijding | 339.000 | 4.000 | 0 | 343.000 | |
| 2-Groenvoorziening | 2.958.000 | 242.000 | 666.000 | 3.866.000 | |
| 2-Onkruidbestrijding | 557.000 | 0 | 0 | 557.000 | |
| 2-Speelvoorzieningen | 165.000 | 280.000 | 0 | 445.000 | |
| 3-Straatmeubilair | 244.000 | 0 | 0 | 244.000 | |
| 3-Verlichting | 882.000 | 315.000 | 768.000 | 1.965.000 | |
| 4-Beschoeiingen | 54.000 | 611.000 | 650.000 | 1.315.000 | |
| 5-Civiele kunstwerken | 761.000 | 648.000 | 100.000 | 1.509.000 | |
| Subtotaal | € 7.542.000 | € 5.367.000 | € 7.072.000 | € 19.981.000 | |
| B) | Riolering | 2.034.000 | 1.854.000 | 2.350.000 | 6.238.000 |
| C) | Baggeren | 539.000 | 0 | 0 | 539.000 |
| Begraafplaatsen | -233.000 | 127.000 | 0 | -106.000 | |
| Totaal | € 9.882.000 | € 7.348.000 | € 9.422.000 | € 26.652.000 | |
Overzicht hoeveelheden IBOR
Terug naar navigatie - Overzicht hoeveelheden IBORIn totaal beheert gemeente Woerden een areaal met een vervangingswaarde van meer dan 500 miljoen euro. Vervangingswaarde is, net als met een auto, de actuele waarde van het object. In de onderstaande tabellen zijn de totale hoeveelheden van het areaal gegeven. Hierbij wordt per onderdeel de vervangingswaarde getoond.
Wegen
| Onderdeel | Hoeveelheid | eenheid | Vervangingswaarde |
| Asfaltverharding | 1.200.000 | m2 | € 148 mln |
| Elementenverharding | 1.560.000 | m2 | € 154 mln |
| Totale vervangingswaarde | € 302 mln | ||
Groen
| Onderdeel | Hoeveelheid | eenheid | Vervangingswaarde |
| Bomen | 30.000 | stuks | € 20 mln |
| Beplanting | 670.000 | m2 | € 10 mln |
| Gras | 2.435.000 | m2 | € 3,5 mln |
| Totale vervangingswaarde | € 33,5 mln | ||
Civiele kunstwerken
| Onderdeel | Hoeveelheid | eenheid | Vervangingswaarde |
| Fiets- voetgangersbruggen | 173 | stuks | € 14,5 mln |
| Vaste verkeersbruggen (alle verkeer) | 100 | stuks | € 22 mln |
| Beweegbare bruggen (alle verkeer) | 5 | stuks | € 16 mln |
| Damwandconstructies hout | 17.000 | meter | € 10 mln |
| Damwandconstructies kunststof | 14.000 | meter | € 11 mln |
| Damwandconstructies beton en staal | 7.000 | meter | € 15 mln |
| Kademuren | 2.500 | meter | € 7 mln |
| Onderdoorgangen (alle verkeer) | 5 | stuks | Onbekend |
| Fietstunnels | 3 | stuks | € 4 mln |
| Steigers | 92 | stuks | € 1 mln |
| Afmeervoorzieningen | ca. 750 | stuks | € 0,5 mln |
| Pontje | 1 | stuks | € 0,5 mln |
| Geluidsschermen | 600 | meter | € 0,5 mln |
| Wegfundering De Kanis | 1 | stuks | € 10 mln |
| Totale vervangingswaarde | € 112 mln | ||
| Onderdeel | Hoeveelheid | Eenheid | Vervangingswaarde |
| Verkeerspalen | 5.800 | stuks | € 0,5 mln |
| Verkeersborden | 9.100 | stuks | € 0,5 mln |
| Hekwerken | 31.500 | meter | € 1 mln |
| NBd-borden | 136 | stuks | € 0,3 mln |
| Dynamische zakpalen | 2 | stuks | € 0,05 mln |
| Evenementeninstallaties | 20 | stuks | € 0,6 mln |
| Overig | 13.817 | stuks | € 3,5 mln |
| Speelplekken | 224 | stuks | € 4,2 mln |
| Verkeersregelinstallaties | 5 | stuks | onbekend |
| Totale vervangingswaarde | € 10,6 mln | ||
Water
| Onderdeel | Hoeveelheid | eenheid | Vervangingswaarde |
| Waterloop | 1.965.046 | m2 | geen |
| Beschoeiingen | 99.775 | m2 | € 21 mln |
| Totale vervangingswaarde | € 21 mln | ||
Openbare verlichting
| Onderdeel | Hoeveelheid | eenheid | Vervangingswaarde |
| Armaturen | 11.473 | stuks | € 6,5 mln |
| Lichtmasten | 10.516 | stuks | € 12 mln |
| Kasten (‘eigen net’) | 26 | stuks | € 2,0 mln |
| Totale vervangingswaarde | € 20,5 mln | ||
De belangrijkste aandachtpunten:
Terug naar navigatie - De belangrijkste aandachtpunten:Ad a: IBOR
1. Verharding (wegen), straatreiniging (inspectie om het jaar)
Voor het wegenonderhoud wordt op basis van de meeste actuele resultaten uit de weginspectie (d.d. 2020) en het geldende wegenbeheerplan het benodigde onderhoud bepaald. Hierin zijn de doelstellingen vanuit het IBOR vertaald in concrete maatregelen. In dit laatste jaar van het beheerplan wordt proactief ingezet op het verder voorkomen van achterstallig onderhoud en het beheersbaar houden van de veiligheid. Tevens zijn de resultaten van de taskforce verwerkt in het onderhoudsprogramma. Het wegonderhoud wordt zo goed mogelijk afgestemd op het onderhoud van de rest van de openbare ruimte (groen, civiele kunstwerken, beschoeiingen en riolering). De in de tabel opgenomen budgetten zijn inclusief het ophogen van de verharding in zettingsgevoelige gebieden.
2. Groen en speelvoorzieningen (jaarlijkse inspectie)
Ook voor het onderhoud van het groen en de speelvoorzieningen gelden de beleidskaders vanuit het IBOR.
Groen: Daarnaast zijn het Groenblauwe Omgevingsplan en de periodieke inspecties de basis waarop het onderhoud wordt uitgevoerd. Het onderhoudsniveau wordt afgestemd op de omgeving en er wordt proactief ingezet op het voorkomen van achterstallig onderhoud in de toekomst.
Onkruidbestrijding op verharding: Sinds 2016 is het gebruik van chemische middelen op verharding niet meer toegestaan. Binnen de gemeente Woerden is gekozen voor het borstelen en af en toe branden van de verharding.
Speelplaatsen: Het regulier onderhoud van de speelplaatsen vindt plaats conform de doelstellingen vanuit IBOR en op basis van het Uitvoeringsplan Spelen 2017-2029.
3. Overig meubilair (vijfjaarlijks)
Het overige meubilair wordt onderhouden conform de doelstellingen vanuit IBOR, geldende richtlijnen en het beheerplan Meubilair. En bij vervanging wordt wanneer mogelijk gekozen voor een circulaire invulling.
4. Beschoeiingen (vijfjaarlijks)
Onderhoud en vervanging worden ingepland op basis van inspectie en de wettelijke zorgplicht, het Groenblauw Omgevingsplan en het Beheerplan Groenblauw.
5. Civiele kunstwerken (vijfjaarlijks)
Civiele kunstwerken (bruggen, tunnels, steigers e.d.) worden beheerd conform de wettelijke zorgplicht. De kwaliteit wordt gebaseerd op basis van inspecties en het beheerplan kunstwerken.
Ad B: Riolering
Sinds 2018 wordt het Gemeentelijk WaterbeleidsPlan 2018-2022 (GWP) gehanteerd. Dit is een strategisch beleidsplan waarin de invulling van het gemeentelijk waterbeheer staat beschreven. Het belangrijkste en kostbaarste middel voor het gemeentelijk waterbeheer zijn de riolering en bijbehorende voorzieningen. In het GWP zijn de aanwezige voorzieningen, beheer (onderhoud) en vervanging van de voorzieningen, de verbetermaatregelen en een overzicht van de financiële gevolgen opgenomen.
Op basis van het GWP, het beheerplan Riolering en het beheerplan Wegen wordt de riolering onderhouden, hersteld en waar nodig vervangen. Dit in het kader van het werk-met-werkprincipe.
Ad C: Baggeren
Het baggeronderhoud vindt in 2022 plaats op basis van het Groenblauw Omgevingsplan, afspraken met het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en het beheerplan Groenblauw. Met name het onderdeel PFAS krijgt vanaf dit jaar nadrukkelijke aandacht. In overleg met het waterschap is een aanpak geformuleerd om voor reële maatschappelijke kosten aan de normen te kunnen voldoen.
Sportvelden/sporten in de openbare ruimte
Het onderhoud van de sportvelden wordt uitgevoerd conform het Sport- en speelbeleid uit 2015 en de keuzes uit de taskforce. In 2022 wordt wederom extra aandacht gegeven aan het faciliteren van sporten/bewegen in de openbare ruimte.
Begraafplaatsen
De gemeentelijke begraafplaatsen worden op kwaliteitsniveau B/C onderhouden. Entrees of andere gezichtsbepalende plekken op een begraafplaats worden voor het onderdeel schoon onderhouden op kwaliteitsniveau B. De basis voor het beheer en onderhoud van de gemeentelijke begraafplaatsen is het Beleidsplan Gemeentelijke Begraafplaatsen Woerden 2020-2030. Op basis van dit beleidsplan zijn de geldende verordeningen aangepast en wordt er ingezet op een kostendekkende exploitatie van begraven. In het beleidsplan is tevens een aanpak beschreven hoe de gemeente in de toekomst wil omgaan met de veranderende behoefte in afscheid, herdenken en lijkbezorging.
Gemeentelijk vastgoed
Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed is het meerjarenonderhoudsplan, gebaseerd op de NEN 2767. Het beleidsniveau voor de uitvoering is conditiescore 3 (wat overeenkomt met cijfer van ongeveer 6,5 op een schaal van 10). De actuele gemiddelde jaarlijks benodigde middelen voor uitvoering van het onderhoud bedragen plm. € 1,8 mln. De jaarlijkse begrotingslast voor het uitvoeren van onderhoud bedraagt plm. € 1,27 mln. Er is sprake van een tekort in meerjarenperspectief, wat bij ongewijzigd beleid op termijn dreigt te resulteren in een uitputting van de “bestemmingsreserve onderhoud gemeentelijk vastgoed”.
Met ingang van 2021 is het meerjarenonderhoudsplan ten behoeve van het gemeentelijk vastgoed voor de periode 2021-2030 volledig geactualiseerd en omgezet naar een duurzaam meerjarenonderhoudsplan (DMOP). Door middel van het inzetten van het DMOP wordt inzichtelijk gemaakt welke duurzame keuzes gemaakt kunnen worden bij regulier vervangingsonderhoud op natuurlijke vervangingsmomenten. Voorbeelden van duurzame keuzes bij regulier vervangingsonderhoud zijn gebruik van duurzaam materiaal, duurzame vervanging van componenten of onderdelen van installaties en het aanbrengen van isolatie bij de vervanging van dakbedekking.
Extra investeringen die nodig zijn om gebouwen energieneutraal te maken of om het energielabel met stappen te verbeteren zijn niet in het DMOP opgenomen. Dergelijke maatregelen vragen om aparte besluitvorming van de gemeenteraad.