Paragraaf 7 Kapitaalgoederen

Kapitaalgoederen zijn de gemeentelijke eigendommen (assets) in het fysiek domein. De paragraaf Kapitaalgoederen geeft inzicht in de beleidskaders, uit het beleid voortvloeiende financiële consequenties en de vertaling van de financiële consequenties in de begroting. Kapitaalgoederen worden onderscheiden in drie categorieën:

Openbare ruimte: de openbaar toegankelijke wegen, parken en inrichting.
Riolering: het stelsel voor hemelwaterafvoer, huisaansluitingen en infiltratie. Riolering is financieel een gesloten systeem dat gevoed wordt vanuit de rioolheffing.
Vastgoed: gebouwen, zoals het gemeentehuis en de sporthallen, en niet-openbare terreinen, zoals de gemeentewerf, sportvelden en de begraafplaats.

Per categorie wordt een toelichting gegeven op de belangrijkste wettelijke kaders en op het gemeentelijk vastgesteld beleid.
Op alle onderwerpen is in relatie tot de kapitaalgoederen het gemeentelijk financieel beleid van toepassing:

• Besluit Begroten en Verantwoorden en de Nota Financiële Sturing waarin de regels zijn vastgelegd ten aanzien van de financiering van exploitatie en investeringen.

Openbare ruimte
Het wettelijk kader voor de instandhouding van de openbare ruimte bestaat uit de zorgplicht om het areaal veilig te houden voor gebruik (inwoners, recreanten, passanten) en om te borgen dat beheer en onderhoud veilig kan geschieden (arbo). De belangrijkste wetgeving hier is:

• Wegenwet (bevat eisen voor de verharding inclusief kunstwerken die deze functie vervullen)
• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet Milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)
• Woningwet, uitgewerkt in het bouwbesluit (bevat eisen voor bouwwerken geen gebouw zijnde en aansluiting van woningen op de omgeving)

Andere wetgeving zoals de Wegenverkeerswet en Wet Natuurbescherming zijn primair van toepassing bij (ver)bouw en in mindere mate bij instandhouding. De mate waarin aankomende Omgevingswet van invloed is op instandhouding is nog niet bekend.

Bovenop het wettelijk kader heeft de gemeente eigen beleid vastgesteld voor de instandhouding van de openbare ruimte:

• Strategische Heroriëntatie 2020 (20R.00795) waarin primaire besloten is om financieel gestuurd beheer te voeren met een begroting die grofweg 10 mln. per jaar te kort komt om alles in stand te kunnen houden. Hiermee zijn veel aspecten/ambities uit andere beleidsdocumenten komen te vervallen, omdat niet meer gestuurd kan worden op ambities (veranderingen), uitstraling (schoon en heel) maar alleen op veiligheid (zorgplicht). 
• Groenblauw omgevingsplan deel 1 2014-2023 (13R.00426)
• Groenblauw omgevingsplan deel 2 2016-2023 (16R.00150)

Riolering
Het wettelijk uitgangspunt voor riolering omvat:

• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet Milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)

Gemeentelijk is het volgende beleid vastgesteld:

• Gemeentelijk WaterbeleidsPlan (GWP) 2018-2022
• Klimaatbestendig 2050

Vastgoed
Gemeentelijk is het volgende beleid vastgesteld:

• Beleidsplan Gemeentelijke Begraafplaatsen Woerden 2020-2030
• Duurzaam meerjarenonderhoudsplan (DMOP) gebouwen 2023-2030

 

Assetmanagement, het procesmatig en planmatig beheer van de openbare ruimte omvat alle activiteiten om de fysieke assets heel en veilig te houden binnen de gestelde kaders. Assetmanagement draait om de afweging tussen kosten, prestaties en risico's. Kosten zijn de berekening van de areaalomvang en benodigde maatregelen, om te voldoen aan de vastgestelde prestaties binnen acceptabele risico's.  Prestaties zijn de wettelijke en gemeentelijke beleidskaders.  Voor sturing op risico's is nog geen beleidskader gedefinieerd.

Zonder risicokader worden de benodigde middelen bepaald door de formule:

 

 

De openbare ruimte bestaat in hoofdlijn uit de volgende assets:

In de Strategische Herorientatie 2020 (SH) is besloten om financieel gestuurd de openbare ruimte te beheren. Leidend hierbij is de begroting die structureel ca. 50% van het benodigde investeringsgeld en 50% van het benodigde exploitatiegeld bevat. 

Voor het onderhoud is de exploitatie ontoereikend om de assets goed te onderhouden en hun gewenste levensduur te laten behalen. De precieze omvang van de huidige investeringsachterstand in de openbare ruimte is niet bekend, maar door het investeringstekort loopt deze achterstand jaarlijks verder op.

In de onderhoudsprogrammering wordt jaarlijks de afweging gemaakt welke middelen aan welke assets toe te delen, bezien vanuit zorgplicht en ruimtelijk belang van de objecten. Op deze manier wordt integraal voor de openbare ruimte het onderhoud geprioriteerd.

Onderstaande tabel geeft inzicht in de exploitatie die gemoeid is met de openbare ruimte.
De grootste aandachtspunten over 2021 zijn:

1. Exploitatieruimte ontoereikend
   In de SH 2020 is de benodigde exploitatieruimte geraamd op circa 10 mln. (exclusief kapitaalslasten etc.). In de begroting is de helft van dit budget opgenomen. Hierdoor wordt het dagelijks/klein onderhoud afgebouwd waardoor de uitstraling en leefbaarheid van de openbare ruimte afneemt. Vanaf 2023 wordt afname extra zichtbaar, doordat het nu lopende gevel-tot-gevel contract dan is afgelopen en de opvolgende contracten met een lagere eis voor uitstraling worden ingekocht. Door het tekort en het prioriteren op zorgplicht worden de middelen niet optimaal benut om de levensduur van de assets te borgen;
   
   
2. Schade veroorzaakt door derden
   Door het tekort aan exploitatieruimte leiden schaden die veroorzaakt worden door derden en andere calamiteiten/tegenvallers tot een onvermijdelijke overschrijding, sinds 2021 wordt er beter opgestuurd om dit inzichtelijk te maken voor de P&C-cyclus;
   
   
3. Elektriciteitskosten
   De energiecoördinatie is nog onvoldoende belegt in de organisatie waardoor ook in 2021 onduidelijkheden zijn in het verbruik en de afrekening hiervan.
   
   
4. Stijgende werkvoorraad team Wijkonderhoud
   Team Wijkonderhoud ondersteunt op diverse fronten in het operationeel beheer van de openbare ruimte. Door de grote werkvoorraad moet team Wijkonderhoud prioriteren. Niet al het benodigde werk kan worden uitgevoerd en worden areaalwijzigingen niet doorgevoerd. Dit is een risico in het kader van de zorgplicht en informatievoorziening voor toekomstige beheerafwegingen.
   
   
5. Formatieanalyse Beheer openbare ruimte
   Eind 2021 is gestart met een formatieanalyse voor het beheer van de openbare ruimte omdat al langere tijd het gevoel en de werkdruk aantoonde dat de capaciteit onvoldoende is. Als eerste analyse wordt de organisatie gereflecteerd aan de Gemeente Utrecht. Begin 2022 worden de eerste resultaten verwacht.

De grootste aandachtspunten over 2021 zijn:

1. Investeringsruimte ontoereikend
   In de SH 2020 is de benodigde investeringsruimte geraamd op circa € 10 miljoen. In de begroting is de helft van dit budget opgenomen. Hierdoor lopen de investeringsachterstanden jaarlijks met ca. € 5 miljoen op. Jaarlijks wordt met de onderhoudsprogrammering een voorstel aan de gemeenteraad gedaan om de beschikbare middel zo optimaal mogelijk in te zetten.
   
   
2. Vervangachterstand Openbare verlichting
   De openbare verlichting is verouderd door het uitblijven van investeringen sinds de terugkoop van Citytec. De huidige achterstand is geraamd op circa € 4 miljoen. De vervangprojecten die voor 2021 voorzien waren zijn door capaciteitsgebrek grotendeels naar 2022 verschoven. 

In financieel opzicht is het uitgangspunt een kostendekkende exploitatie via de tarieven. Wanneer sprake is van een incidentele verstoring (pieken of dalen) wordt een en ander geëgaliseerd door een bijdrage uit of storting in de voorziening Riolering. Hiermee wordt gezorgd voor kostendekkend  waterbeheer vanuit de rioolheffing voor de lange termijn.

Reconstructies waarbij riolering is vervangen zijn samen met verharding opgepakt (zie Openbare ruimte – inzicht in investeringen);

Begraafplaatsen
Het uitgangspunt is een kostendekkende exploitatie van de gemeentelijke begraafplaatsen. De gemeentelijke begraafplaatsen worden op kwaliteitsniveau B onderhouden. Entrees of andere gezichtsbepalende plekken op een begraafplaats wordt onderhouden op kwaliteitsniveau A. 

Gebouwen
Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed is het geactualiseerde meerjaren-onderhoudsplan, gebaseerd op de NEN 2767. Met ingang van 2021 is het meerjaren-onderhoudsplan ten behoeve van het gemeentelijk vastgoed voor de periode 2023-2030 volledig geactualiseerd en omgezet naar een duurzaam meerjaren-onderhoudsplan (DMOP). Door middel van het inzetten van het DMOP wordt inzichtelijk gemaakt welke duurzame keuzes gemaakt kunnen worden bij regulier vervangingsonderhoud op natuurlijke vervangingsmomenten. Voorbeelden van duurzame keuzes bij regulier vervangingsonderhoud zijn duurzaam materiaal gebruik, duurzame vervanging van componenten of onderdelen van installaties en het aanbrengen van isolatie bij de vervanging van dakbedekking. 
Extra investeringen die nodig zijn om gebouwen energieneutraal te maken of om het energielabel met stappen te verbeteren zijn niet in het DMOP opgenomen. Dergelijke maatregelen vragen om een aparte besluitvorming van de gemeenteraad.

Het beleidsniveau voor de uitvoering van het plan is conditiescore 3 (wat overeenkomt met cijfer van ongeveer 6,5 op een schaal van 10). De actuele gemiddelde jaarlijks benodigde middelen voor uitvoering van het onderhoud bedragen plusminus € 1,7 miljoen. De jaarlijkse begrotingslast voor het dekking van onderhoud bedraagt ca. € 1,29 miljoen. Deze begroting wordt jaarlijks geïndexeerd. In meerjarenperspectief is er sprake van een tekort, wat bij ongewijzigd beleid in 2024 dreigt te resulteren in een uitputting van de bestemmingsreserve Onderhoud gemeentelijk vastgoed. De bestemmingsreserve is tevens de dekking voor uitvoering van het meerjaren-onderhoudsplan.

Het geactualiseerde meerjaren-onderhoudsplan wordt in 2022 ter vaststelling aangeboden aan de gemeenteraad. Op advies van de accountant wordt de gemeenteraad tevens gevraagd een onderhoudsvoorziening te vormen voor het groot onderhoud. Voor een sluitende onderhoudsbegroting en het kunnen vormen van de onderhoudsvoorziening is structureel extra geld nodig met ingang van 2023. Door middel van het vaststellen van het plan en het beschikbaar stellen van de benodigde middelen is er sprake van een sluitende begroting en wordt het gemeentelijk vastgoed in de benodigde technische staat gehouden.