Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen

De gemeente heeft de openbare ruimte in beheer. In die ruimte vindt een groot aantal activiteiten plaats, zoals wonen, werken en recreëren. Voor die activiteiten bestaat de openbare ruimte uit een aantal kapitaalgoederen op gebied van infrastructuur (wegen, water, riolering, kunstwerken), voorzieningen (groen, verlichting, sportfaciliteiten) en gebouwen. Al deze kapitaalgoederen dienen onderhouden te worden. Gezien de duurzaamheid van de kapitaalgoederen is dat een taak die continu budgettaire middelen vergt. Doel van deze paragraaf is om daar inzicht in te geven en het kader te schetsen voor zes hoofdonderwerpen: integraal beleid openbare ruimte (o.a. wegen, groen, kunstwerken en meubilair), riolering, baggeren, sportvelden, begraafplaatsen en gebouwen.

Integraal beheer openbare ruimte

Het model Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR) vormde de basis van het integrale gemeentelijk beleid voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte. Het model gaat in de basis uit van het bekende onderstaande model waarbij aan drie verschillende knoppen wordt gedraaid. Alle drie houden direct verband met elkaar, dus draai je aan een ervan dan bewegen de andere twee mee.

Om de knop Kwaliteit te definiëren wordt gebruikgemaakt van de landelijke richtlijnen van het CROW. De Kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van het CROW beschrijft, met zogenoemde Beeldmeetlatten, verschillende onderhoudsniveaus voor objecten in de openbare ruimte. Om de beeldkwaliteit helder te beschrijven, is gekozen voor vijf onderhoudsniveaus. De vijf niveaus variëren van zeer hoog (A+) tot zeer laag (D). Deze beeldmeetlatten zijn onder te verdelen in de thema’s:

• Schoon: het gaat er hierbij om of de openbare ruimte schoon en netjes is.
• Heel en veilig: het gaat er hierbij om of er schades in de openbare ruimte aanwezig zijn. Deze schades kunnen invloed hebben op de uitstraling (heel) en/of de bruikbaarheid (veilig) van de openbare ruimte.

In 2025 zijn middels de Herijking Openbare Ruimte een set van spelregels tussen de gemeenteraad en het college afgesproken. Hiermee kan de gemeente Woerden zorgdragen voor een voorspelbare en betaalbare openbare ruimte. Met het raadsbesluit heeft de gemeenteraad het college onder andere de opdracht gegeven om alle kritische, zeer kritische en extreem kritische objecten in de openbare ruimte op niveau B/3 te onderhouden. In 2026 zal voor het eerst worden gewerkt volgens deze nieuwe spelregels. 

In 2026 ondernemen we stappen om te gaan werken met de beleidsinstrumenten onder de Omgevingswet. We maken de overstap van sectorale en thematische beleidsplannen naar integrale omgevingsprogramma’s. De omgevingsprogramma’s komen voort uit de ambities en opgaven die zijn benoemd in de Omgevingsvisie. 

Terwijl er wordt gewerkt aan het opstellen van nieuwe omgevingsprogramma’s, blijven we werken met de vigerende beleids- en beheerplannen: 
 
•    Beleidsplan Gemeentelijk Water en Klimaatbestendig (GWK) 2023 - 2027
•    Baggerplan 2022
•    Groenblauw Omgevingsplan Woerden
•    AVOI en Handboek Kabels & Leidingen
•    Baggerplan 2022
•    Beleidsplan Sport, spelen en bewegen
•    Meerjaren onderhoudsplan gemeentelijke gebouwen (MOP)
•    Handboek Inrichting Openbare Ruimte (HIOR)
•    Verordening afvalwater, hemelwater, grondwater en spoelwater gemeente Woerden 2022
•    Verordening Fysieke Leefomgeving gemeente Woerden 2025

De kwaliteitsniveaus en de nieuwe spelregels uit de Herijking Openbare Ruimte zijn in financiële zin vertaald in de begroting (zie ook programma 2). De hierna volgende tabel geeft weer wat de budgetten zijn voor onderhoud (interne uren en derden), overig (kapitaallasten, belastingen etc.) en voor vervanging en reconstructie. De vervangings- en reconstructiemaatregelen worden daarbij gedeeltelijk via investeringen gefinancierd. Daarnaast zijn investeringen opgenomen die worden afgeschreven. 

In totaal beheert gemeente Woerden een areaal met een vervangingswaarde van meer dan 500 miljoen euro. Vervangingswaarde is, net als bij een auto, de actuele waarde van het object als dit nieuw aangeschaft zou moeten worden. In de onderstaande tabellen zijn de totale hoeveelheden van het areaal gegeven. Hierbij wordt per onderdeel de vervangingswaarde getoond. Aantallen en waarde bepaald d.d. april 2024.

Wegen

ad A - IBOR 

1.    Verharding, straatreiniging en gladheidsbestrijding

Voor het wegenonderhoud wordt het benodigde onderhoud bepaald op basis van de laatste inspectiegegevens uit 2024.  De spelregels van de Herijking Openbare Ruimte worden verwerkt in het onderhoudsprogramma.  Het wegenonderhoud wordt zo goed mogelijk afgestemd op het onderhoud van de rest van de openbare ruimte (groen, civiele kunstwerken, beschoeiingen en riolering). Hierbij wordt zo veel mogelijk gewerkt middels het principe 'werk met werk maken'. 

2.    Groen en speelvoorzieningen

Ook voor het onderhoud van het groen en de speelvoorzieningen gelden de spelregels vanuit de Herijking Openbare Ruimte. 

Groen: Het groen wordt onderhouden op basis van het vastgestelde kwaliteitsniveau en de geldende wettelijke richtlijnen uitgevoerd. In 2025 is gestart met het werken volgens de Gedragscode soortenbescherming gemeenten 2025 van Stadswerk om te voldoen aan de Omgevingswet. 

Speelplaatsen: Het regulier onderhoud van de speelplaatsen vindt plaats conform de spelregels vanuit de Herijking Openbare Ruimte en op basis van het Uitvoeringsplan spelen 2017-2029. In 2026 wordt wederom extra aandacht gegeven aan het faciliteren van sporten/bewegen in de openbare ruimte. 

3.    Overig meubilair

Het overige meubilair wordt onderhouden conform de spelregels vanuit de Herijking Openbare Ruimte en geldende wettelijke richtlijnen. Bij vervanging wordt wanneer mogelijk gekozen voor een circulaire invulling. 

4.    Beschoeiingen

Onderhoud en vervanging worden ingepland op basis van inspectie, het vastgestelde kwaliteitsniveau en de wettelijke zorgplicht. 

5.    Civiele kunstwerken

Civiele kunstwerken (bruggen, tunnels, steigers e.d.) worden beheerd conform de wettelijke zorgplicht en het vastgestelde kwaliteitsniveau. De kwaliteit wordt gebaseerd op basis van inspecties.

ad B - Riolering

Eind 2022 is het eerste Gemeentelijk WaterbeleidsPlan 2018-2022 (GWP) vervangen door het Beleidsplan Gemeentelijk Water en Klimaatbestendig 2023-2027 (GWK). Het GWK is een strategisch beleidsplan waarin de invulling van het gemeentelijk waterbeheer staat beschreven. Daarnaast staan in het GWK de maatregelen die genomen moeten worden om de gemeente Woerden klimaatbestendig te maken. De belangrijkste middelen voor het gemeentelijk waterbeheer zijn de riolering en de bijbehorende voorzieningen. In het GWK is het beheer, onderhoud en vervanging van de voorzieningen opgenomen. Daarnaast staan de financiële gevolgen en dekking van de kosten beschreven in het GWK. 
Op basis van het GWK en in afstemming met het wegenonderhoud wordt de riolering onderhouden, hersteld en waar nodig vervangen. Dit in het kader van het werk-met-werkprincipe.  

ad C - Baggeren

Het baggeronderhoud vindt in 2026 plaats op basis van het Baggerplan en de afspraken met het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. 

ad D - Sportvelden/sporten in de openbare ruimte

Het onderhoud van de sportvelden wordt uitgevoerd conform het Sport- en speelbeleid uit 2015. 

ad E - Begraafplaatsen

De gemeentelijke begraafplaatsen worden op kwaliteitsniveau B/C onderhouden. Entrees of andere gezichtsbepalende plekken op een begraafplaats worden voor het onderdeel 'schoon' onderhouden op kwaliteitsniveau B. De basis voor het beheer en onderhoud is het Beleidsplan gemeentelijke begraafplaatsen Woerden 2020-2030. Op basis hiervan zijn de geldende verordeningen aangepast en wordt ingezet op een kostendekkende exploitatie van begraven. In het beleidsplan is tevens een aanpak beschreven hoe de gemeente in de toekomst wil omgaan met veranderende behoeften omtrent afscheid, herdenken en lijkbezorging.  

Gemeentelijk vastgoed

Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed is het meerjarenonderhoudsplan, gebaseerd op de NEN 2767. Het MJOP is in 2023 voor de periode 2023-2030 vastgesteld en wordt eenmaal per vier jaar herijkt. Het beleidsniveau voor de uitvoering van onderhoud is conditiescore 3 (wat overeenkomt met cijfer van ongeveer 6,5 op een schaal van 10). De jaarlijkse begrotingslast voor het uitvoeren van onderhoud bedraagt in 2026 plusminus 1.1 miljoen euro.

Steeds wordt geprobeerd het meerjarenonderhoudsplan goedkoper uit te voeren door het voeren van scherpe onderhandelingen met aannemers. Het ligt echter in de lijn der verwachting dat onderhoudskosten zullen stijgen als gevolg van inflatie en conjuncturele invloeden. Daarnaast zijn of worden sommige gebouwen in de praktijk slechts in geringe mate onderhouden, omdat als gevolg van besluitvorming de verwachting bestaat dat deze gesloopt, gerenoveerd of verkocht worden.