Programma 3. Sociaal domein

In dit programma gaat het om de relatie van de gemeente met de inwoner en de manier waarop Woerden bestuurd wordt en bevat de volgende taakvelden:

In Woerden doet iedereen mee
‘Iedereen doet mee’ maakt integraal onderdeel uit van ons beleid. De werkgroep ‘Iedereen doet mee’ is als onafhankelijke partij in staat om ons om hier gevraagd en ongevraagd van advies te voorzien.

Sociaal werken in wijken en dorpen
Wij willen maximaal aansluiten bij de leefwereld, omstandigheden en mogelijkheden van onze inwoners. Om hen goed te begrijpen, is het belangrijk dat wij naar hen toegaan en hun situatie leren kennen, ook in het kader van preventie.

We gaan verder met de transformatie van het sociaal domein. De vraag van de inwoner staat centraal, het aanbod van de gemeente en van andere partijen wordt hierop afgestemd. Problemen worden vroegtijdig gesignaleerd en opgepakt. Doordat meer bij de inwoners betrokken te zijn, kunnen we de zogenoemde voorliggende voorzieningen beter laten aansluiten op hun behoeften. Een gevolg hiervan is dat er een verschuiving optreedt van inzet in 2e-lijnszorg naar inzet vanuit dat voorveld (vrijwilligers en maatschappelijke organisaties).

Bij (herziening van) het aanbod van voorzieningen is het doel om meer inwonergericht te werken en zo betaalbare zorg op maat te verlenen.

Hier zijn twee dingen voor nodig:

1. Een beweging van maatwerkvoorzieningen naar algemeen voorliggende voorzieningen. Om deze te laten aansluiten op de behoefte van de inwoners worden de subsidierelaties met welzijnsorganisaties opnieuw ingericht.
2. De gemeente zoekt (fysiek) aansluiting bij de leefwereld van inwoners. Een hulpvraag is vaak niet direct duidelijk, terwijl er wel signalen zijn die kunnen worden opgemerkt door de directe omgeving. Elke wijk krijgt een locatie waar ‘van nature’ al verbindingen worden gelegd en waar een ambtenaar gebruik kan maken van een bestaande werkplek. Bijvoorbeeld het dorpshuis, het consultatiebureau, de school of de dagbestedingsruimte voor ouderen. Casemanagement wordt hierbij belangrijk: we volgen de inwoners en stemmen met hen de benodigde zorg optimaal af.

Deze ontwikkeling kunnen wij niet alleen verzorgen. Daar hebben wij anderen voor nodig:

Strategische partners
Vrijwilligers- en andere welzijnsorganisaties zijn zulke partners. De gemeente neemt een coördinerende rol waarin vrijwilligersorganisaties, de zorg en voorliggende voorzieningen samen zo goed mogelijk worden aangesloten op de leefwereld van de inwoner.
Wij gaan ondersteuning bieden om overbelasting van mantelzorgers te voorkomen: informatie over dementie, respijtzorg, tijdelijke opvang, en persoonlijke begeleiding thuis.
Een belangrijke strategische partner is Ferm Werk. Komend jaar geven we samen met Ferm Werk de aanpak voor inwoners met een lange afstand tot de arbeidsmarkt via Ferm Wijzer light verder vorm. Daarnaast gaan we ook gezamenlijk aan de slag met het zo efficiënt en effectief mogelijk inrichten van het armoede- en minimabeleid, dat ook deels bij Ferm Werk is belegd.

Ook is er speciale aandacht voor toeleiding naar werk van statushouders, en werkt Ferm Werk aan het ontwikkelen van de volgende werkleerlijn Zorg. Daarnaast werken we samen met Ferm Werk aan het creëren van kansen voor kwetsbare jongeren met de aanpak Jongeren in Participatie.

Voor de inwoners staat de kwaliteit van de zorg voorop. Dat betekent dat ook huisartsen en zorgaanbieders onze strategische partners zijn. Met zorgaanbieders die ook willen investeren in Woerden gaan we in regionaal verband afspraken maken. Dit betekent: contracten met minder zorgaanbieders en meer kwaliteit van de zorg.

Preventie in de jeugdzorg, met name de gevolgen van vechtscheidingen, krijgt prioriteit. We willen dat onze inwoners in deze situatie gemakkelijk de weg naar ondersteuning kunnen vinden.
Innovatie in het Sociaal Domein is belangrijk. Daarom is een ’innovatiebudget’ vrijgemaakt in de begroting, waarmee duurzaam pilots kunnen worden ondersteund en nieuwe woonconcepten kunnen ontstaan. Hierbij is gemengd wonen (jong en oud, vitaal en minder vitaal) het uitgangspunt.

Wij maken ons zorgen over de bereikbaarheid van de gezondheidszorgvoorzieningen in de toekomst. Wij zullen ons regionaal inspannen zodat minstens de gestelde normen worden gehaald (bv. aanrijtijd ambulances). Ook huisartsvoorzieningen buiten kantooruren – en het vervoer ernaartoe – hebben onze aandacht, evenals de beschikbaarheid van een nachtapotheek.

Nieuwe Woerdenaren
In het kader van de invoering van de nieuwe inburgeringswet per 1 juli 2021 zorgen we voor een tijdige voorbereiding van de organisatie en implementatie.
Ook de komende jaren zullen er statushouders naar Woerden komen, onder andere door gezinshereniging. Uitgangspunt is dat zij gespreid worden gehuisvest. De opgebouwde voorsprong op de taakstelling van het Rijk omtrent huisvesting van statushouders laten we teruglopen. Hiermee blijft er een gezonde beschikbaarheid van sociale huurwoningen voor alle inwoners.
Snelle integratie van statushouders blijft van belang. Daarom houden wij vast aan het 10-weken-programma dat hun wordt geboden.

Sinds 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wmo. Dit zijn open-einderegelingen, wat betekent dat de gemeente geen zorg of ondersteuning aan inwoners kan weigeren wanneer zij dit nodig hebben, ook niet als het budget ontoereikend is. Een grote verantwoordelijkheid, die financiële risico’s met zich meebrengt.
Om zo efficiënt mogelijk uitvoering te geven aan de taken binnen het Sociaal Domein, heeft Woerden ingezet op transformatie: het anders, efficiënter en integraler bieden van de nodige zorg en ondersteuning aan inwoners. We legden deze koers in 2019 vast in de maatschappelijke agenda (MAG) 2019-2023. In de MAG is – op basis van het coalitieakkoord uit 2018 – het beleid voor het Sociaal Domein voor de komende jaren uitgewerkt in vijf thema’s en vijf beleidsoverstijgende prioriteiten die zorgen voor zo veel mogelijk integraliteit en samenhang in het Sociaal Domein.
Samen met onze maatschappelijke partners werken we verder aan de ontwikkeling van het Sociaal Domein en de uitvoering van de MAG. Ook zoeken we de samenwerking op met andere gemeenten in onze omgeving, onder andere rondom werk en inkomen, inkoop van zorg en gemeente- of regio-overstijgende vraagstukken en opgaven.

Financiële uitdagingen en strategische heroriëntatie
De afgelopen jaren komen gemeenten steeds moeilijker uit met hun begroting op het Sociaal Domein. Dit heeft verschillende oorzaken, zoals: wijzigingen in rijksbeleid, zoals invoering van het abonnementstarief voor de Wmo en extramuralisering, vergrijzing en toename van complexe problematiek., Ook in Woerden hebben we hiermee te maken.
Woerden is al enige jaren bezig met ontwikkelingen om de kosten van het Sociaal Domein beheersbaar te houden. Met behulp van de maatschappelijke agenda (MAG) wordt gewerkt aan transformatie en het efficienter organiseren van hulp en ondersteuning. Ook zijn er diverse bezuinigingen doorgevoerd. Woerden is hierin bepaald niet uniek, ook andere gemeenten melden steeds grotere financiële knelpunten. Daarom zoeken we ook op dit vlak de samenwerking met andere gemeenten op, om samen over oplossingen na te denken en de problematiek onder de aandacht te brengen bij het Rijk. De eerdergenoemde sturingsmaatregelen zorgden ervoor dat we de stijging van de zorgkosten hebben weten te beperken, maar hebben niet voorkomen dat er nog sprake is van stijging.

De gemeente kent niet alleen in het Sociaal Domein, maar over de volle breedte van de gemeentebegroting financiële uitdagingen. Daarom is in 2020 een strategische heroriëntatie ingezet om organisatiebreed te zoeken naar sturingsmogelijkheden om de gemeentebegroting weer in balans te krijgen. In programma 3 zijn taskforces op het gebied van Jeugd en Wmo en Werk en Inkomen aan de slag gegaan om verdergaande bezuinigingsmogelijkheden in kaart te brengen. De programmabegroting 2021 staat daarom enerzijds in het teken van het verder implementeren en uitvoeren van het vastgestelde beleid vanuit de MAG en de al eerder ingezette bezuinigings-maatregelen. En anderzijds is er in 2021 ook veel aandacht voor het implementeren van de nieuwe bezuinigingsmaatregelenvanuit de strategische heroriëntatie (onder voorbehoud van een nog te nemen raadsbesluit), zoals:

• De voorbereiding op de invoering van Begeleiding in WoerdenWijzer.
• Het uitbreiden van voorliggend vervoer.
•  Het invoeren van diverse maatregelen om nog meer te sturen op instroom, doorstroom en uitstroom uit zorg.
• De pilot FermWijzer wordt in de huidige vorm gestopt. In plaats daarvan zal de focus van Ferm Werk meer komen te liggen op de begeleiding van inwoners met mensen met een overbrugbare afstand tot de arbeidsmarkt. WoerdenWijzer zal zich focussen op begeleiding van met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, voor wie sociale en maatschappelijke participatie een eerste optie is.
• Ferm Werk richt zich op toeleiding naar werk, WoerdenWijzer zal focussen op inwoners met multiproblematiek Wanneer een inwoner weer perspectief op werk heeft, wordt Ferm Werk ingeschakeld.Het versoberen van de verordeningen Jeugd en Wmo, waarbij we ons vooral richten op het omlaag brengen van de Pgb-tarieven en het versoberen van de indicaties voor hulp bij het huishouden.
• Het gedeeltelijk afschaffen en gedeeltelijk herbestemmen van het budget voor individuele mantelzorgwaardering. De mantelzorgwaardering zal zich vanaf 2021 meer richten op het versterken en realiseren van collectieve mantelzorgwaardering en voorzieningen zoals de realisatie van een logeerhuis voor het bieden van respijtzorg.

Effect corona op programmabegroting 2021
Een andere belangrijke ontwikkeling die in 2020 speelde en ook in 2021 naar verwachting nog effect zal hebben, is de coronacrisis. Het is waarschijnlijk dat de coronacrisis (langere)termijneffecten gaat hebben op het Sociaal Domein. Zo zien we bijvoorbeeld een toename van eenzaamheid en huiselijk geweld, en een daling van het aantal zorgbeschikkingen. De werkloosheid, de bijstands-afhankelijkheid en in het verlengde daarvan de armoede- en schuldenproblematiek zullen toenemen, met mogelijk forse financiële gevolgen voor de gemeente. Op de langere termijn kan het aantal echtscheidingen toenemen, neemt overbelasting van mantelzorgers en vrijwilligers toe en zal het aantal aanvragen voor Wmo en Jeugdvoorzieningen waarschijnlijk alsnog toenemen. Deze risico’s zijn nu nog niet altijd kwantificeerbaar in een toename van aantallen en kosten. Wij zullen echter in VNG-verband bij de Rijksoverheid blijven aandringen op verruiming van de budgetten vanuit het gemeentefonds als gevolg van de coronaeffecten. Wel zien we dat veel organisaties, bijvoorbeeld in het voorliggende veld, een belangrijke rol hebben gespeeld bij de coronacrisis en ook in de toekomst een belangrijke rol zullen spelen bij de mogelijke uitbraak van een tweede golf of om de effecten van corona op de langere termijn op te vangen. Maar ook structureel om gezamenlijk het Sociaal Domein te blijven versterken. Voorbeelden zijn de inzet op vroegsignalering van schulden en de inzet op armoedebestrijding, ondersteuning van mantelzorgers, telefooncirkels tegen eenzaamheid, maatjescontact en ondersteuning van vrijwilligers.

Naast de impact op de aantallen maatwerkvoorzieningen en bijbehorende kosten heeft de coronacrisis ook impact gehad op de geplande inspanningen in 2020. Een aantal projecten heeft in 2020 vertraging opgelopen wegens bijvoorbeeld het wegvallen van overleggen en bijeenkomsten. De inspanningen uit de doelenbomen zijn in 2020 met het versoepelen van de maatregelen zo veel mogelijk weer opgepakt en worden in 2021 voortgezet. De inkoopopdracht van 9 januari 2020 wordt echter herzien met een overbruggingsperiode van één jaar tot 1 januari 2022. Deze overbruggings-periode van 2021 wordt benut voor activiteiten die erop gericht zijn de transformatie te intensiveren door samenwerking, innovatie, afschaling en normalisering te bevorderen.

Beleidsaanpassingen/-inspanningen
Het college kiest ervoor om vast te houden aan de ingezette koers vanuit de MAG. Dat betekent dat die maatregelen uit de strategische heroriëntatie in 2021 worden ingezet die daaraan bijdragen en tegelijkertijd leiden tot een kostenbesparing op het Sociaal Domein. Inzet op preventie, versterking van het voorliggende veld en ondersteuning zo dichtbij en lokaal mogelijk organiseren, blijven belangrijke pijlers onder onze huidige koers. Dit doen wij samen met onze partners. In 2021 richten we ons ook op de invoering van een aantal nieuwe wettelijke taken, namelijk de taken binnen de Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening, de wet inburgering, de werkzaamheden omtrent vroegsignalering en de overheveling van taken op het gebied van beschermd wonen en maatschappelijke opvang van regiogemeente Utrecht naar onze eigen gemeente per 2022.

Hieronder worden de belangrijkste verschillen toegelicht: