Paragraaf 3 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

De financiële positie van een gemeente bestaat uit de exploitatie en het eigen vermogen. Het niet geoormerkte vermogen (= de beschikbare weerstandscapaciteit) is van belang om te bepalen of de gemeente financieel gezond is, wat mede afhankelijk is van het risicoprofiel.

Voor het beoordelen van de financiële positie is daarom inzicht nodig in de omvang en achtergronden van de risico’s en de aanwezige weerstandscapaciteit. De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing geeft inzicht in het vermogen van de gemeente Woerden om niet gedekte risico’s op te vangen.

Wettelijk kader
De gemeente heeft voor wat betreft het weerstandsvermogen en risicobeheersing met een aantal wetten en toezichthoudende partijen te maken: gemeentewet, het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV), Rijk, provincie Utrecht en accountant. De informatie die in deze paragraaf is opgenomen is vooral gebaseerd op het BBV. Hierin is opgenomen dat in deze paragraaf een inventarisatie van de weerstandscapaciteit, een inventarisatie van de risico's en het beleid over de weerstandscapaciteit en de risico’s is opgenomen.

Gemeentelijk beleid
Hoe we met risico’s en de bepaling en aanwending van het weerstandsvermogen omgaan, hebben we vastgelegd in de Notitie Financiële Sturing. De recentste versie van dit document is door de raad vastgesteld in februari 2020. Veel van het onderstaande is terug te leiden tot de afspraken die in de Notitie FG staan. Ons beleid is erop gericht om goed zicht te hebben op de risico’s die het behalen van onze doelstellingen in de weg kunnen staan. De risico’s die we onderkennen worden geanalyseerd en afhankelijk van het type risico worden beheersmaatregelen opgesteld en uitgevoerd. Dit proces is cyclisch opgebouwd en maakt onderdeel uit van ons planning-en-control instrumentarium.
Ten aanzien van de aanwending van de weerstandscapaciteit bepaalt ons beleid:

• Voor zover mogelijk treffen we maatregelen ter beperking van de schade.
• Voor zover de schade niet kan worden beperkt, analyseren we in hoeverre de kosten kunnen worden betaald uit de daarvoor bedoelde programmabudgetten. Dit geldt ook voor de kosten die aan het treffen van de maatregelen zijn verbonden.
• Als dat niet mogelijk of bestuurlijk ongewenst is, wordt een beroep gedaan op de aanwezige weerstandscapaciteit.

Zoals er sprake is van incidentele en structurele risico’s, zo is ook sprake van incidentele en structurele weerstandscapaciteit. In onderstaande tabel is opgenomen welke onderdelen kunnen worden onderscheiden binnen onze gemeente en in hoeverre deze structureel of incidenteel zijn.

Conclusie op basis van dit overzicht is dat er aanmerkelijk meer incidentele dan structurele dekking is. Dit is geen probleem. Bij de kwantificering van de risico’s wordt hier rekening mee gehouden door structurele risico’s dubbel te laten meetellen. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat binnen een tijdsbestek van 3 tot 4 jaar een structureel risico kan worden opgevangen, waarbij in het eerste jaar de impact 100% bedraagt, in het tweede jaar 75%, in het derde 25% en in het vierde 0%.

		Begroting 2021	Rekening 2019	Begroting 2020	Rekening 2018	Begroting 2019
Algemene reserve	incidenteel	24.694	28.462	25.291	27.336	23.988
Stille reserves	incidenteel	-	-	-	-	-
Onbenutte belastingcapaciteit	structureel	-	3.867	3.937	4.075	3.867
Onvoorzien		26	26	26	26	26
Totaal (excl. Onbenutte belastingcapaciteit)		24.720	28.488	25.317	27.362	24.014
Totaal (incl. Onbenutte belastingcapaciteit)		24.720	32.355	29.254	31.437	27.881

Op de tabel is de volgende toelichting te geven:

• Algemene reserve. De incidentele weerstandscapaciteit van de gemeente Woerden wordt hoofdzakelijk gevormd door de algemene reserve. Andere reserves worden niet meegerekend, omdat hiervoor een bestemming in de begroting is opgenomen.
• Stille reserves. De stille reserves van de gemeente Woerden worden vanwege hun speculatieve karakter op 0 gewaardeerd.
• Post onvoorzien. Ter dekking van onvoorziene begrotingsuitgaven in de loop van het jaar is in de begroting een budget onvoorzien opgenomen. Dit budget is gebaseerd op een norm van € 0,50 per inwoner.
• Onbenutte belastingcapaciteit. Bij de begroting 2019 is bij de bepaling van het weerstandsvermogen rekening gehouden met de onbenutte belastingcapaciteit, oftewel de mogelijkheden die we hebben om extra inkomsten te krijgen door belastingen te verhogen. Hiermee wordt aangegeven in welke mate onze risico’s opgevangen kunnen worden door deze vorm van inkomstenverhoging. Daarbij wordt gebruikgemaakt van de zogenoemde artikel 12-norm. Dit is de norm die het Rijk aangeeft tot welk bedrag de OZB kan worden verhoogd op het moment dat een gemeente in de financiële problemen komt. De berekening ziet er als volgt uit:

		Baten begroting 2021	Tarief OZB	Totale WOZ-waarde
Eigenaren woningen		8.437	0,12%	7.019.135
Eigenaren niet-woningen		3.084	0,29%	1.073.442
Gebruikers niet-woningen		1897	0,19%	981.884
Totale baten		13.418		9.074.461
Art.12-norm		0,1809%
Maximale baten (0,1809% X totale WOZ-waarde)		16.416
Onderdekking rioolheffing		54
Onderdekking afvalstoffenheffing		201
Onbenute ruimte (maximale-totale baten)		3.253

De onderstaande tabel bevat een overzicht van de risico’s die na toepassing van de beheersmaatregelen een financieel (rest)risico van € 50.000 of meer laten zien en waarvoor geen voorziening of vereveningsreserve in het leven is geroepen (peildatum: september 2020). Het overzicht toont 33 van de in totaal 75 geïnventariseerde financiële risico’s. Deze risico’s vertegenwoordigen in euro’s uitgedrukt 92% van het totaal aan risico’s. Wij presenteren (conform de Notitie Financiële Sturing) alleen de risico’s van € 50.000 of meer, om focus te houden op de risico’s die substantieel van aard zijn. De risico’s kleiner dan € 50.000 zijn als totaalregel onder aan de tabel opgenomen.

Pro-gram-ma	Doelstelling/ product	Oorzaak/ onzekerheid	Risico/ effect	I/S	Beheersmaatregel			Maat-regel uitge-voerd		Kans x omvang
			(het effect v.d. oorzaak op de doelstelling)							(in €)
1	Laag ziekteverzuim	Door diverse oorzaken wordt er in de organisatie door diverse medewerkers grote werkdruk ervaren. Het gevaar bestaat dat dit uiteindelijk zal uitmonden in oplopend ziekteverzuim.	Oplopend ziekteverzuim.	S	Constante aandacht van het management. Binnen P&O is iemand aangenomen voor dit thema.			Ja		87.500
1	Continuiteit ICT voorzieningen	Structurele contractaanpassing vanwege: 1. Door de grote hoeveelheid leveranciers is het scherp zijn op de afspraken met de leveranciers lastig. Een verandering in een afspraak kan grote effecten hebben op het verloop van een project en kan zelfs effect hebben op andere projecten. 2. Stroomstoringen. 3. Door de grote hoeveelheid aan applicaties en hardware/software keuzes gemaakt uit het verleden staat de Architectuur onder druk. 4. Maatwerkapplicaties	Onstabiele of nietwerkende omgeving en ontevreden eindgebruikers.	S	1. Meer projectmatig gaan werken. Op cruciale projecten dient een projectleider gezet te worden om de afspraken in de gaten te houden. Tevens dienen de leveranciers vaker lid te worden van het projectteam. 2. Vanwege de ingrijpende wijzigingen uit 2019 wordt de uitwijk opnieuw vormgegeven. Hier is voor de wettelijke (uitwijk)taken mogelijk om te voldoen aan de norm van 2 x 24 maximale uitval. 3. De ICT Architect gaat de Architectuur analyseren. Vervolgens zullen er keuzes gemaakt worden om de Architectuur weer zo optimaal mogelijk te laten renderen. 4. Meer samenwerken binnen VNG realisatie en daarvan de produkten afnemen dit in plaats van zelf ontwikkelen.			Ja		187.500
1	Privacy	Datalek zoals bedoeld in AVG.	Imagoschade (betrouwbare gemeente) en boete van max. 82.000 AP, stagnerende bedrijfsvoering, enz. Financieel risico per persoon waarvan gegevens gelekt: 190 euro.	S	Technische maatregelen en verhogen Awareness.			Ja		187.500
1	Veilige dienstverlening aan inwoners en bedrijven.	Cybercriminelen proberen voortdurend de gemeente te hacken. Hierbij gaat het op de kosten van het incident zelf bijvoorbeeld kosten losgeld en verlies van productie.	Geen betrouwbare overheid. Niet voldoen aan wet- en regelgeving. Geen dienstverlening mogelijk.	i	Crisisplan schrijven en oefenen crisis. Snel doorzetten en oppakken kwetsbaarheden.			nee		562.500
1	Veilige dienstverlening aan inwoners en bedrijven.	Cybercriminelen proberen voortdurend de gemeente te hacken. Gezien we de risico's nog niet goed in beeld hebben is het moeilijk een goede inschatting te maken van de risico en kosten.	Geen betrouwbare overheid. Niet voldoen aan wet- en regelgeving. Geen dienstverlening mogelijk.	s	GAP analyse BIO uitvoeren inclusief financiele en organisatorsiche impact, uitvoeren penetratietest.			nee		562.500
2	Wettelijke verantwoordelijkheden belegd.	Wettelijke Installatieverantwoordelijkheid is binnen de organisatie niet geborgd.	Elektrocutiegevaar voor gebruikers en medewerkers / partners. Juridische aansprakelijkheid gemeentesecretaris.	S	1. Gemeentesecretaris is in de periode 2018/2019 geinformeerd over zijn juridische aansprakelijkheid. 2. Budget is beschikbaar gesteld om vanuit R&B een eerste verdiepingsslag te maken in de taken en verplichtingen die installatieverantwoordelijkheid met zich meebrengt voor IBOR & Riolering.			nee		562.500
2	Areaalkwaliteit inzichtelijk conform wet- en regelgeving.	De prijsstijging in de sector Grond-, Weg- en Waterbouw is al jaren hoger dan de indexatie die op de gemeentebegroting wordt toegepast.	1. Doordat prijzen harder stijgen dan het budget, kunnen minder activiteiten worden uitgevoerd. Hiermee komen (wettelijke) taken van R&B onder druk te staan. Gevolgen van imago schade tot juridische aansprakelijkheid. 2. Overschrijding voor producten waar lopende contracten met landelijke indexen zijn voorgeschreven of waar wettelijke zorgplicht dwingt tot ingrijpen ook als het budget niet toereikend is.	S	Vanaf 2021 wordt jaarlijks in de voorjaarsrapportage het verschil tussen de gemeenteindex en landelijke index gecorrigeerd.			nee		262.500
2	Areaalkwaliteit inzichtelijk conform wet- en regelgeving.	De wettelijke verplichtingen zijn nog niet vertaald naar een inspectiestrategie.	Beleid kan niet worden getoetst Aansprakelijkheidstelling kan niet worden afgewezen. Verkeerde keuzes bij onderhoudsprioritering.	S	Inspectiestrategie opstellen in 2021.			nee		562.500
2	Areaalinformatie compleet.	Areaalwijzigingen als gevolg van ontwikkelingen worden niet overgedragen aan beheer.	Geen inzicht in volledig areaal. Onjuiste analyses en ramingen Juridische/ eigendomsrisico's.	S	"Het jaar van de processen…" Overdracht en wijziging van arealen inbedden in de organisatie middels processen en procedures.			nee		262.500
2	Wettelijke verantwoordelijkheden belegd.	Geen beleid over objecten die deels of geheel op gemeentelijk eigendom liggen, maar slechts de functie erftoegang hebben en zich niet gedragen als openbaar gebied. Denk aan proces inritvergunningen.	Onduidelijkheid over onderhoudsverplichting waardoor onderhoud niet wordt uitgevoerd (juridisch risico) of onderhoud ten onrechte door gemeente wordt betaald.	S	1. Wegenlegger actualiseren 2020/2021 2. "Het jaar van de processen…." VTH-proces inritvergunningen laten aansluiten op het privaatrechtelijk grondeigendom van gemeente.			nee		75.000
2	Een veilige, goed begaanbare openbare ruimte.	Tijdens de taskforce 2018 en strategische herorientatie 2020 zijn benodigde onderhoudsbudgetten bepaald. De begroting voorziet echter niet in deze financiele middelen.	IBOR beleid wordt niet gehaald. Afname leefbaarheid omgeving. Oplopende onderhoudsachterstanden. Toenemende juridische en financiele risico's. Overschrijdingen door wettelijke taken.	S	1. Herziening IBOR-kwaliteitnormen cf. financiële ruimte 2021. 2. Onderhoudsachterstanden inzichtelijk maken via MOP2021 e.v. 3. Waar de wettelijke zorgplicht dit verlangt, zullen maatregelen worden getroffen ook als de middelen niet toereikend zijn. Dit resulteert in overschrijdingen.			nee		262.500
2	Een veilige, goed begaanbare openbare ruimte. (klimaatbestendig)	Klimaatverandering (o.a. wateroverlast, droogte, hittestress).	Schade aan openbare ruimte en gezondheid.	I	Realiseren van een klimaatbestendige inrichting.			nee		166.250
2	Een veilige, goed begaanbare openbare ruimte.	Het verlichtingsareaal is sterk verouderd en de constructieve veiligheid is niet inzichtelijk.	Lichtmasten vallen om.	S	Lichtmasten ouder dan 40 jaar worden op sterkte gemeten obv een z.g.n. rotatie-meting. Op basis van inspectie wordt een vervangingsprogramma voor geheel OVL-areaal opgesteld en daarna uitvoeren.			nee		1.000.000
2	Inzameling en transport van afvalwater is gegarandeerd conform wet- en regelgeving.	Falen van onderdelen rioolstelsel: specifiek afvoerleiding gemaal Reijerscop.	Geen vuilwaterafvoer mogelijk voor Reijerscop. Stank- en riooloverlast in woningen en bedrijven.	I	Onderzoek naar toekomstbestendige oplossingen met tijdelijke maatregelen. Worst case: ca. 200k voor het aanpassen van het afvoersysteem.			nee		190.000
2	Inwoners kunnen terrecht bij het gemeentelijk funderingsloket bij funderingsschade als gevolg van lage grondwaterstanden.	Onvoldoende capaciteit en een positief bestuurlijk besluit.	Bewoners niet tijdig geinformeerd.	I	Participeren in de landelijke ontwikkelingen.			nee		131.250
2	Verbetering van de bereikbaarheid vanuit wijken, dorpen en bedrijventerreinen naar de A12 en minder oponthoud voor auto´s en fietsers door meer ongelijkvloerse of geregelde fietskruisingen.	Bodemgesteldheid laat niet toe dat er kunstwerken worden gerealiseerd.	Ongelijkvloerse kruispunten kunnen alleen tegen zeer hoge kosten worden gerealiseerd.	I	Vooraf inzichtelijk maken waar dit speelt, zodat een realistisch budget wordt gereserveerd.			nee		250.000
3	Werk & inkomen algemeen	Doordat de door de gemeente uitgevoerde taken op het gebied van werk & inkomen ‘open einde regelingen’ zijn, is geen zekerheid te krijgen en geen grens te stellen aan het aantal ‘aanvragen’ om voor een uitkering in aanmerking te komen. Daarnaast wordt begroot op basis van een BUIG-budget dat wij van het rijk ontvangen in april van het voorgaande jaar. Dit wordt nadien nog 3x bijgesteld tot het definitieve bedrag. Dit kan zowel positief als negatief uitvallen. De ervaring leert dat Ferm Werk de afgelopen jaren voorzichtig begroot, waardoor de kans op tegenvallers gering is.	Met als gevolg een financieel risico.	S	* Adequaat begroten door zowel Ferm Werk als gemeente * juiste ervaringscijfers genereren * prognoses opstellen * juiste informatie verwerven over arbeidsmarktontwikkelingen en instroom statushouders * actuele budgetoverzichten bijhouden * krachtige inzet op uitstroombeleid via prestatieafspraken en de opgaven werk & inkomen en integratie statushouders * scherpe analyse van de kwartaalrapportages van FermWerk			Ja		87.500
3	Zorg algemeen	Doordat de door de gemeente uitgevoerde zorgtaken ‘open einde regelingen’ zijn, is geen zekerheid te krijgen en geen grens te stellen aan het aantal ‘aanvragen’ om ondersteuning. Een specifieke oorzaak voor dit risico is dat andere organisaties dan de gemeenten (mn SAVE en de huisartsen) jeugdigen kunnen indiceren voor hulpverlening.	Met als gevolg een financieel risico.	S	* juiste ervaringscijfers genereren * prognoses opstellen * contacten met save en huisartsen intensiveren * in het kader van de taskforces worden andere maatregelen ontwikkeld			Ja		375.000
3	Maatwerk jeugd	Een te krappe beroting voor zorgkosten jeugd.	Het risico op een overschrijding is dan ook zeer groot.	I	Realistisch ramen o.b.v. verwachte lasten is met ingang van begrotingsjaar 2019 ingevoerd. Invoering van casemanagement en zorg op maat tegen zakelijke insteek.			Ja		902.500
3	Zorg algemeen	Doordat West Utrecht inkoop kleiner wordt, zijn de kosten per gemeente mogelijk hoger.	Met als gevolg een financieel risico.	S	* Actieve participatie * Inzet accountmanager			Ja		75.000
3	WMO gebruik door 65+ers.	Toenemende kosten door vergrijzing (7% per jaar is de prognose door VNG). Focus ligt nu op HH (huishoudelijkehulp).	Financieel	S	Ooorzaak is de vergrijzing. Mogelijke maatregel in het volume van de verstrekking, aantal uur per week dat HH verstrekt wordt. Onderzoeken welke ruimte de wet biedt. Andere maatregelen onderzoeken met sociaal team.			Nee		262.500
3	Inkooptraject	Stijging van inkoopprijzen van zorg, Jeugd en WMO.	De inkoopprijzen stijgen waardoor er sprake zal zijn van budgetoverschrijdingen.	S	Geen.			Nee		712.500
3	Maatwerk budget	Realiseren taakstelling casemanagement.	Door het niet halen van de taakstelling kan sprake zijn van budgetoverschrijdingen.	I	Monitoring of taakstelling wordt gehaald is deels ingericht.			Ja		87.500
3	Maatwerk budget jeugd	Realiseren taakstelling POH. jGGZ.	Door het niet halen van de taakstelling kan sprake zijn van budgetoverschrijdingen.	I	Monitoring of taakstelling wordt gehaald is deels ingericht.			Ja		87.500
3	Budget personeelskosten	Realisatie taakstelling inhuur van payroll naar vast extra target 100K gekoppeld aan casemanagement.	Door het niet halen van de taakstelling kan sprake zijn van budgetoverschrijdingen.	I	Monitoring of taakstelling wordt gehaald is deels ingericht.			Ja		87.500
3	Participatiebudget	Realisatie taakstelling werk en inkomen.	Door het niet halen van de taakstelling kan sprake zijn van budgetoverschrijdingen.	I	Ferm werk heeft afgelopen jaren begrotingsoverschotten laten zien. Deze worden per kwartaal gemonitord.			Ja		187.500
3	Wmo	De extra bijdrage voor het sociaal team stopt per 2022.	Oplopende werkdruk en oplopende wachtlijsten.	S	Caseload gesprekken en monitoren werkvoorraad.			Ja		87.500
3	Jeugd en WMO	Prestatie, rechtmatigheid (betalingen waarvan de prestatie niet conform opdracht is) indien geen accountsverklaring aanwezig is.	Er wordt betaald aan een zorgaanbieder zonder dat de prestatie geleverd is.	S	Clienten klagen als ze geen zorg krijgen vooral als ze eigen bijdrage betalen. Bij herbeschikking heb je een contactmoment met consulent die vraagt naar de geleverde zorg. Bij PGB zorgaanbieders zonder accountantsverklaring wordt een steekproef als extra controlemaatregel uitgevoerd.			Ja		87.500
3	Bedrijfsvoering	Door onvoorziene omstandigheden (zoals onverwachte toename van de vraag, ziekte, e.d.) kan de capaciteit om zorgvragen van burgers op te pakken, onder druk komen te staan. Dit is boven een bepaalde grens niet aanvaardbaar.	Financieel risico.	s	* flexibele schil beschikbaar hebben en waar nodig inzetten * omvang vast en flexibel personeelsbudget monitoren in domeinoverleg *werkvoorraad monitoren			Ja		87.500
4	Cultuur	Impulsregeling Muziekimpuls loopt gefaseerd af in 2020-2022 (per jaar een terugloop van ca. €15.000,-).Dat betekent dat als er geen alternatieve finaniering gevonden wordt dit een oplopend tekort veroorzaakt. Dit zou het muziekonderwijs in alle scholen in Woerden ondermijnen. We kunnen dan geen invulling geven aan het Convenant Meer Muziek in de Klas met lokale onderwijsbesturen, waardoor er ook geen matching plaatsvindt met extra rijksbijdrage Muziekmatch. Het is dus een dubbel negatief effect; wegvallen van huidige financiering en daarmee geen mogelijkheid voor aantrekken van extra rijksmiddelen via Muziekmatch.	financieel risico + Imagoschade	S	Optimaal benutten van de mogelijkheden om het deelnamepercentage aan de regeling combinatiefunctionarissen uit te breiden in de jaren 2021 en 2022.			Nee		75.000
5	Onderwijshuisvesting	De gemeente heeft een wettelijke financiele taak ten aanzien van het herstel van constructiefouten in schoolgebouwen. In het uit 2003 daterende gebouw van het Minkema College aan de Steinhagenseweg zijn tijdens een interne verbouwing tekortkomingen geconstateerd aan de brandscheidingen en de brandwerendheid. Mogelijk is er sprake van constructiefouten; dit kan (financiele) consequenties voor de gemeente hebben.	Financieel risico en imagoschade	I	Indien een aanvraag wordt ingediend om de vergoeding van de herstelkosten van de constructiefouten: onderzoek naar de vraag of er inderdaad sprake is van constructiefouten. Daarnaast onderzoek naar de verhaalbaarheid van de kosten op aannemer (failliet) en/of architect en/of eventuele rechtsopvolgers. Ook onderzoek naar de rol en de verantwoordelijkheid van de school als bouwheer en van de rol van de gemeente.			Nee		1.200.000
7	Honden en toeristenbelasting	Geen volleidge opgave door hondenbezitter en hotel/camping. Geen controle en handhaving.	Geen maximale opbrengst.	S	Handhaven of afschaffen en vervangen door hoger OZB tarieven.			Nee		€ 50.000
	Verdeling eigendom Romeinse helm	Op 30 september as. wijst de rechtbank vonnis in de zaak betreffende de Romeinse helm. De door partij-deskundigen getaxeerde waarden liggen tussen de € 55.000,- en de € 280.000 euro.	Uitstroom van middelen om volledig eigendom te verkrijgen.	I	Advies huisadvocaat. Juridische inzet om eisen in te willigen.			Ja		€ 87.500
Subtotaal risico’s groter dan of gelijk aan € 50.000							€		9.852.500
Subtotaal risico’s kleiner dan € 50.000							€		853.762
Totaal risico’s							€		10.706.262

Niet alle risico’s zijn in een geldswaarde uit te drukken. Dat wil niet zeggen dat dergelijke niet-kwantificeerbare risico’s geen schade aan de gemeente kunnen berokkenen. Hier moet met name gedacht worden aan gebeurtenissen die imagoschade tot gevolg hebben. Het spreekt voor zich dat dergelijke risico’s om beheersmaatregelen vragen en een plek in deze paragraaf verdienen, wanneer de impact ervan groot kan zijn. Voor de begroting 2020 zijn twee niet kwantificeerbare risico opgenomen:

• Per 1 januari 2019 is de btw- sportvrijstelling gewijzigd. Voor gemeente leidt dit tot een financieel nadeel. Daarom is afgesproken dat gemeenten hiervoor kunnen worden gecompenseerd. Deze compensatieregeling geldt voor 5 jaar en vindt plaats door middel van een specifieke uitkering. De gemeente zal hiervoor jaarlijks een SPUK- subsidieaanvraag indienen bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
• De anderhalvemetersamenleving als gevolg van de coronacrisis kan grote financiële gevolgen hebben. Dit is onder meer afhankelijk van welke maatregelen getroffen dienen te worden. De financiële gevolgen zijn momenteel van veel factoren afhankelijk dat er geen zinvolle inschatting is te geven. De gemeente zet zich zoveel mogelijk in op de tegemoetkoming van het Rijk. Het Rijk heeft aangegeven dat gemeenten een reële vergoeding voor de coronakosten krijgen. Hoewel de gemeente zich inspant op maximale rijksvergoeding, bestaat de mogelijkheid dat niet alle kosten vergoed worden. In de weerstandsparagraaf is geen rekening gehouden met dit risico.

Het totaalbedrag aan kwantificeerbare risico’s bedraagt € 10.706.000. Het is te verwachten dat het jaarlijkse totaal berekende bedrag aan risico’s (sterk) fluctueert. Als wordt vastgehouden aan één vaste ratio tussen risico’s en benodigde weerstandscapaciteit kan dat inhouden dat er in de exploitatie grote verschuivingen (lees: bezuinigingen) moeten worden ingeboekt om de norm te behalen. Dit wordt als onwenselijk bezien. Wel is het wenselijk dat er een norm wordt bepaald. Daarom is in overleg met de Auditcommissie een bandbreedte afgesproken. Die bandbreedte is:

• minimaal de totale netto waarde van de geïnventariseerde (rest)risico’s (dit zijn de risico’s waarvoor geen voorziening of vereveningsreserve in het leven is geroepen) en
• maximaal de totale netto waarde van de geïnventariseerde (rest)risico’s maal een onzekerheidsfactor van 1,43. Deze onzekerheidsfactor gaat ervan uit dat de geïnventariseerde (rest)risico’s 70% van de totale risico’s vormen.

De verhouding tussen de risico’s en de benodigde weerstandscapaciteit binnen de afgesproken bandbreedte ziet er als volgt uit:

 

		Begroting 2021	Rekening 2019	Begroting 2020	Rekening 2018
Beschikbare weerstandscapaciteit (excl. onbenutte belastingcapaciteit)		24.720	28.488	25.317	27.362
Beschikbare weerstandscapaciteit (incl. onbenutte belastingcapaciteit)		27.973	32.355	29.254	31.437
Ondergrens benodigde weerstandscapaciteit		10.706	9.218	5.261	3.895
Weerstandsvermogen ondergrens (excl. Onbenutte belastingcapaciteit)		2,3	3,1	4,8	7,0
Weerstandsvermogen ondergrens (incl. Onbenutte belastingcapaciteit)		2,6	3,5	5,6	8,1
Bovengrens benodigde weerstandscapaciteit (risico's X 1,43%)		15.310	13.182	7.523	5.570
Weerstandsvermogen bovengrens (excl. Onbenutte belastingcapaciteit)		1,6	2,2	3,4	4,9
Weerstandsvermogen bovengrens (incl. Onbenutte belastingcapaciteit)		1,8	2,5	3,9	5,6

Uit de tabel blijkt dat er ook bij het opstellen van de begroting voor de risico’s ruimschoots dekking is vanuit de beschikbare weerstandscapaciteit, gemeten naar de huidige afspraken omtrent de bandbreedte. Uitgaande van de ondergrens kunnen de risico’s 2,6 maal gedekt worden. Bij de bovengrens is dit 1,8 maal.

Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of de balans. Zij kunnen helpen bij de beoordeling van de financiële positie van een gemeente. Daarom schrijft het Besluit begroting en verantwoording (BBV) voor dat de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing de volgende kengetallen bevat:

a. 1) netto schuldquote en 2) de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
b. solvabiliteitsratio
c. grondexploitatie
d. structurele exploitatieruimte
e. belastingcapaciteit

In onderstaande tabel geven we de kengetallen en hun geprognosticeerde verloop weer. Hierop zijn nog 2 aanvullingen gedaan.

a3 netto schuldquote, berekend exclusief de financiering van de boekwaarden van de grondexploitaties. Deze boekwaarden zijn voor een meerjarige schuldquote, die vooral bedoeld is vanwege haar signaalwaarde op langere termijn, niet van belang omdat grondexploitaties slechts een kortdurende en tijdelijke financieringsbehoefte met zich meebrengen.

Onderstaande tabel sluit aan bij de meerjarenbalans en bevat het voorgestelde maatregelenpakket van de Strategische Heroriëntatie ten aanzien van de exploitatie. In de inleiding/financiële beschouwingen is de tabel opgenomen die rekening houdt met de investeringen ad € 15 miljoen, de besparing van de € 3.7 miljoen en de amendementen. Daar wordt ook de prognose van de netto schuldquote tot en met 2030 weergeven.

Kengetal	Verslag 2019	Begr. 2020	Begr. 2021	Begr. 2022	Begr. 2023	Begr. 2024
a1. netto schuldquote	129%	159%	151%	163%	163%	161%
a2. netto schuldquote gecorrigeerd	127%	157%	150%	162%	161%	159%
voor alle verstrekte leningen
a3. netto schuldquote exclusief		146%	151%	163%	163%	161%
grondexploitatie
b. solvabiliteitsratio	25%	23%	20%	19%	20%	22%
c. grondexploitatie	-9%	-3,8%	-1,6%	-0,8%	0,3%	2,1%
d. structurele exploitatieruimte	0%	-1,1%	-0,3%	2,8%	3,7%	4,4%
e. belastingcapaciteit	97%	106%	114%	-	-	-

 

De kengetallen geven inzicht in de (ontwikkeling van de) financiële positie van de gemeente. Ze maken onder meer inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken of opvangen. Daarnaast geven ze inzicht in de financiële weerbaar- en wendbaarheid van de gemeente. Hieronder wordt per kengetal uitgelegd welke verhouding wordt uitgedrukt en hoe het desbetreffende kengetal zich ontwikkelt.

a. netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Dit cijfer geeft inzicht in het niveau van de gemeentelijke schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft een indicatie van de mate waarin de rentelasten en de aflossingen op de financiële positie drukken.

b. solvabiliteitsratio
Dit cijfer geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger dit percentage, hoe gunstiger dit is voor de financiële weerbaarheid van de gemeente. Een solvabiliteitsratio lager dan 20% (signaalwaarde) heeft een gemeente haar bezit relatief zwaar belast met een schuld. De komende jaren ontwikkelt de solvabiliteitsratio zich rondom deze (bodem)signaalwaarde. Dit wordt met name veroorzaakt door het hoge investeringsniveau de komende jaren dat (nagenoeg) volledig met externe leningen gefinancierd zal moeten worden.

c. grondexploitatie
Dit kengetal geeft aan hoe groot de grondpositie (boekwaarde van de in exploitatie genomen bouwgronden) is ten opzichte van de totale jaarlijkse baten. Het geeft aan of een gemeente veel geld heeft geïnvesteerd in haar grondexploitatie. Dit geld moet namelijk nog worden terugverdiend vanuit grondverkopen. Een grondexploitatie van 10% of hoger wordt beschouwd als kwetsbaar. De boekwaarde van de in exploitatie genomen gronden van de gemeente ontwikkelt zich ruim beneden dit percentage. De volgende nuancering is hierbij wel op zijn plaats; de komende jaren zullen er nog veel kosten gemaakt moeten worden in met name de grondexploitatie “Snel & Polanen”. Ultimo 2019 had deze grondexploitatie een negatieve boekwaarde (hetgeen betekent dat de tot en met 2019 gerealiseerde grondverkopen de tot en met 2019 gerealiseerde kosten overstijgen). Om te voorkomen dat de geprognosticeerde kosten (ook nog) extern gefinancierd moeten worden is het van belang de in- en uitgaande kasstromen in deze grondexploitatie zo evenwichtig mogelijk met elkaar te (blijven) matchen.

d. structurele exploitatieruimte
Dit kengetal geeft aan in welke mate de structurele lasten van de gemeente worden gedekt door structurele baten. Een kengetal van 0% of hoger geeft aan dat er sprake is van een structureel sluitende begroting. Wanneer dit kengetal negatief is, betekent het dat het structurele deel van de baten in de begroting onvoldoende ruimte biedt om de lasten te blijven dragen. Voor de komende jaren wordt, met name als gevolg van een verhoging van de gemeentelijke belastingen (met name OZB) een structureel exploitatieoverschot geprognosticeerd, met name om de geprognosticeerde schuldquote beheersbaar te houden.

e. Belastingcapaciteit
Dit kengetal geeft inzicht in hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt tot het landelijk gemiddelde. Als dit percentage laag is, betekent het dat de gemeente in principe nog meer inkomsten uit belastingen zou kunnen verwerven. Of dit wel of niet gebeurt, is een politieke beleidskeuze. Een kengetal boven de 100% kan een indicatie geven van de mate waarin de gemeente voor het structureel kunnen dekken van de begroting afhankelijk is van de eigen belastingbaten. Dit is echter niet alleen bepalend. Met name de eventueel nog beschikbare ruimte in de onbenutte OZB-belastingcapaciteit geeft aan of er nog ruimte is voor verhoging van de OZB-baten, indien en voor zover noodzakelijk/haalbaar.