Paragraaf 3 Kapitaalgoederen

Kapitaalgoederen zijn de gemeentelijke eigendommen (assets) in het fysiek domein. De paragraaf Kapitaalgoederen geeft inzicht in de beleidskaders, de financiële consequenties die voortvloeien uit het beleid, en de vertaling van de financiële consequenties in de begroting. Kapitaalgoederen worden onderscheiden in drie categorieën:

1. Openbare ruimte: de openbaar toegankelijke wegen, parken en inrichting.
2. Riolering: het stelsel voor hemelwaterafvoer, huisaansluitingen en infiltratie. Riolering is financieel een gesloten systeem dat gevoed wordt vanuit de rioolheffing.
3. Vastgoed: gebouwen, zoals het gemeentehuis en de sporthallen, en niet-openbare terreinen, zoals het stadserf, sportvelden en de begraafplaats.

Per categorie wordt een toelichting gegeven op de belangrijkste wettelijke kaders en op het gemeentelijk vastgesteld beleid.
Op alle onderwerpen is in relatie tot de kapitaalgoederen het gemeentelijk financieel beleid van toepassing:

• Besluit Begroting en Verantwoording en de Financiële Verordening waarin de regels zijn vastgelegd ten aanzien van de financiering van exploitatie en investeringen.

Openbare ruimte
Het wettelijk kader voor de instandhouding van de openbare ruimte bestaat uit de zorgplicht om het areaal veilig te houden voor gebruik (inwoners, recreanten, passanten) en om te borgen dat beheer en onderhoud veilig kan geschieden (arbo). De belangrijkste wetgeving hier is:

• Wegenwet (bevat eisen voor de verharding inclusief kunstwerken die deze functie vervullen)
• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)
• Woningwet, uitgewerkt in het bouwbesluit (bevat eisen voor bouwwerken geen gebouw zijnde en aansluiting van woningen op de omgeving)
• Omgevingswet

Andere wetgeving zoals de Wegenverkeerswet en Wet natuurbescherming zijn primair van toepassing bij (ver)bouw en in mindere mate bij instandhouding.

Bovenop het wettelijk kader heeft de gemeente eigen beleid vastgesteld voor de instandhouding van de openbare ruimte:

• Strategische Heroriëntatie 2020 (20R.00795) waarin primaire besloten is om financieel gestuurd beheer te voeren met een begroting die grofweg 10 mln. per jaar te kort komt om alles in stand te kunnen houden. Hiermee zijn veel aspecten/ambities uit andere beleidsdocumenten komen te vervallen, omdat niet meer gestuurd kan worden op ambities (veranderingen), uitstraling (schoon en heel) maar alleen op veiligheid (zorgplicht). 
• Groenblauw omgevingsplan deel 1 2014-2023 (13R.00426)
• Groenblauw omgevingsplan deel 2 2016-2023 (16R.00150)

Riolering
Het wettelijk uitgangspunt voor riolering omvat:

• Waterwet (bevat eisen voor de gemeentelijke taken Afvalwater, Regenwater en Grondwaterstand en hiertoe dient de rioolheffing)
• Wet milieubeheer (bevat eisen voor o.a. riolering en baggeren)

Gemeentelijk is het volgende beleid vastgesteld:

• Beleidsplan Gemeentelijk Water en Klimaatbestendig 2023-2027.

Vastgoed
Gemeentelijk is het volgende beleid vastgesteld:

• Beleidsplan Gemeentelijke Begraafplaatsen Woerden 2020-2030
• Duurzaam meerjarenonderhoudsplan (DMOP) gebouwen 2023-2030

Assetmanagement, het procesmatig en planmatig beheer van de openbare ruimte, omvat alle activiteiten om de fysieke assets heel en veilig te houden binnen de gestelde kaders. Assetmanagement draait om de afweging tussen kosten, prestaties en risico's. Kosten zijn de berekening van de areaalomvang en benodigde maatregelen, om te voldoen aan de vastgestelde prestaties binnen acceptabele risico's. Prestaties zijn de wettelijke en gemeentelijke beleidskaders. Voor sturing op risico's is nog geen beleidskader gedefinieerd.

Zonder risicokader worden de benodigde middelen bepaald door deze formule:

De openbare ruimte bestaat in hoofdlijn uit de volgende assets:

Onderstaande tabel geeft inzicht in de exploitatie die gemoeid is met de openbare ruimte.
De grootste aandachtspunten over 2024 zijn:

Exploitatieruimte ontoereikend - In de SH 2020 is de benodigde exploitatieruimte geraamd op circa 10 mln. (exclusief kapitaalslasten etc.). In de begroting is de helft van dit budget opgenomen. Hierdoor wordt het dagelijks/klein onderhoud afgebouwd waardoor de uitstraling en leefbaarheid van de openbare ruimte afneemt. Sinds 2023 is 'buiten' de afname nog extra zichtbaar geworden, door het tekort wordt regulier onderhoud langer uitgesteld. De schades die er zijn worden niet of later opgelost waardoor de schades vaak alleen nog kunnen worden opgelost door onderdelen te vervangen. De beschikbare exploitatie middelen worden hierdoor minder optimaal benut om de levensduur van de assets te verlengen.

Schade veroorzaakt door derden - Door het tekort aan exploitatieruimte leiden schades die veroorzaakt worden door derden en andere calamiteiten/tegenvallers tot een onvermijdelijke overschrijding. Sinds 2021 wordt er beter op gestuurd om dit inzichtelijk te maken voor de P&C-cyclus. Ook in 2024 is aangetoond dat de schade die door derden aan de openbare ruimte wordt veroorzaakt steeds verder toeneemt.

Stijgende werkvoorraad team Wijkonderhoud - Team Wijkonderhoud ondersteunt op diverse fronten in het operationeel beheer van de openbare ruimte. Door de grote werkvoorraad moet ook team Wijkonderhoud prioriteren, kan niet al het benodigde werk worden uitgevoerd en worden areaalwijzigingen niet (tijdig) doorgevoerd. Dit is een risico in het kader van de zorgplicht en informatievoorziening voor toekomstige beheerafwegingen.
                                                                                                                                               

Rekenkameronderzoek Kapitaalgoederen en opdracht Herijking 

In 2022 heeft de raad aan de Rekenkamercommissie opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de Kapitaalgoederen. De resultaten hiervan zijn in 2023 met de gemeenteraad gedeeld. De raad heeft besloten om op basis van de adviezen uit het Rekenkameronderzoek het college de opdracht te geven om een herijking IBOR uit te voeren. Dit programma is in 2024 gestart en wordt afgerond in 2025.

Herijking Openbare Ruimte

Het programma Herijking Openbare Ruimte heeft als kernambitie dat 'de gemeente Woerden kan zorgdragen voor een 
voorspelbare en betaalbare openbare ruimte'. Om dat te kunnen bereiken zullen de volgende doelen met het programma 
bereikt moeten worden: 
• Transparant beleid en beheer openbare ruimte
o antwoord op: initiatiefvoorstel 'Grip op IBOR' -> keuzes transparant maken

• Betaalbare openbare ruimte
o antwoord op: ambitie Collegewerkprogramma -> sober en doelmatig

• Bestendig beheer openbare ruimte
o antwoord op: rekenkameronderzoek en advies -> risico's in beeld brengen en bewust kiezen en accepteren

• Organisatie openbare ruimte
o antwoord op: huis op orde -> organisatie in balans met de opgaven 

Het college wil hiermee voldoen aan de behoefte van de raad om het 'stuur' van de openbare ruimte weer in handen te 
krijgen. Zoals u wellicht opmerkt gaat het programma herijking en de producten die hieruit voortvloeien verder dan alleen 
het opstellen van 'beheerplannen' (term in startnotitie: instandhoudingsplan (IHP) en ook verder dan de verwachting die 
tot dusver binnen de raad leeft.

De grootste aandachtspunten over 2024 zijn:

Investeringsruimte ontoereikend
In de Strategische Heroriëntatie 2020 is de benodigde investeringsruimte geraamd op circa € 10 miljoen. In de begroting is de helft van dit budget opgenomen. Hierdoor lopen de investeringsachterstanden jaarlijks met ca. € 5 miljoen op. Jaarlijks wordt met de onderhoudsprogrammering een voorstel aan de gemeenteraad gedaan om de beschikbare middelen optimaal in te zetten.

Vervangachterstand Openbare verlichting wordt in 2023-2024 ingelopen
De openbare verlichting is verouderd door het uitblijven van investeringen sinds de terugkoop van Citytec. De gemeenteraad heeft voor de jaren 2023 en 2024 extra middelen ter beschikking gesteld om deze achterstand weg te werken (3.000 van de 12.000 lampen langs wegen, fietspaden, op bruggen en in tunnels). In 2023 zijn 1.040 lampen vervangen met led-lampen. In 2024 waren het er 1564.  

Reconstructies en wegenonderhoud

In 2024 zijn vele kilometers wegen, straten, pleinen en paden onderhouden. Een overzicht van de werken:

• Reconstructie Molenbuurt fase 3, Harmelen (afgerond)
• Reconstructie bedrijventerrein Nijverheidsweg & Handelsweg & Molentocht, Kamerik (in uitvoering)
• Groot onderhoud Molenvliet, Woerden (afgerond)
• Reconstructie Nieuwendijk, Woerden (in voorbereiding & aanbesteding)
• Reconstructie Berken- en Prunuslaan, Woerden (in voorbereiding)
• Reconstructie Lelie-, Tulp- en Narcisstraat , Woerden (in voorbereiding en participatie)
• Opstellen BKP voor Rijks beschermd Dorpsgezicht Kamerik (in voorbereiding en participatie)
• Groot onderhoud verharding Jaagpad Oude Rijn west in aansluiting op uitvoering vervanging beschoeiingen 'Oude Rijn' door de Provincie (in voorbereiding met Provincie Utrecht).

Omschrijving (toelichting)

Excel-tabel

In de onderstaande tabel worden de investeringen voor openbaar groen  weergegeven. 

In financieel opzicht is het uitgangspunt een kostendekkende exploitatie via de tarieven. Wanneer sprake is van een incidentele verstoring (pieken of dalen) wordt een en ander geëgaliseerd door een bijdrage uit of storting in de voorziening Riolering. Hiermee wordt gezorgd voor kostendekkend  waterbeheer vanuit de rioolheffing voor de lange termijn.

Reconstructies waarbij riolering is vervangen zijn samen met verharding opgepakt (zie Openbare ruimte – inzicht in investeringen).

In de onderstaande tabellen worden de projecten en renovaties van grote civiele kunstwerken en constructies weergegeven. 

Gemeentelijk vastgoed
Uitgangspunt voor het onderhoud aan het gemeentelijk vastgoed is het meerjarenonderhoudsplan, gebaseerd op de NEN 2767. Het MJOP is in 2023 (D/21/038019) door de gemeenteraad voor de periode 2023-2030 vastgesteld en wordt eenmaal per vier jaar herijkt. Het beleidsniveau voor de uitvoering van onderhoud is conditiescore 3 (wat overeenkomt met cijfer van ongeveer 6,5 op een schaal van 10). 

Voor de uitvoering van het meerjarenonderhoudsplan is een Voorziening Groot Onderhoud gevormd. Per jaar bedraagt de dotatie aan de Voorziening een bedrag groot € 1.080.797,=
Volgens het meerjarenonderhoudsplan staan er voor het jaar 2024 onderhoudsactiviteiten gepland voor een bedrag van € 1.335.615,=. Hiervan is in 2024 minder dan de helft uitgevoerd; totaal is een bedrag van € 656.551 ten laste gebracht van de Voorziening Onderhoud. Dit leidt in 2024 tot een lagere onttrekking aan de Voorziening Groot Onderhoud.

Bij de uitvoering van het Jaarplan 2024 is een achterstand ontstaan. De reden hiervan is het vertrek van 2 assetbeheerders en de moeilijk in te vullen vacatures. Voor 1 vacature is een junior aangetrokken die nog opgeleid moet worden. De functie assetbeleidsadviseur is sinds juni 2024 vacant en is nog niet ingevuld.
De ontstane onderhoudsachterstand zal in 2025 mogelijk niet ingelopen kunnen worden.

De onderhoudsbedragen worden in de begroting geïndexeerd met de index die voor de gehele gemeentebegroting gehanteerd wordt. De bouwprijzen zijn echter harder gestegen dan de gemeentelijk index. Er moet rekening mee gehouden worden dat bij de komende actualisatie van het MJOP in 2026 de dotatie in de Voorziening sterk zal moeten stijgen om het bepaalde onderhoudsniveau te realiseren.